ادله ی علم اصول از منظر امام خمینی(روش‌های کلی اجتهاد در علم اصول)
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی
1 - دانش آموخته خارج فقه و فلسفه، حوزه علمیه قم، قم، ایران
کلید واژه: امام خمینی, علم اصول, روش‌شناسی اصول, ادله علم اصول,
چکیده مقاله :
علم اصول، دانش مطالعه ادله ی فقه است و قوانین استنباط در فقه را ارائه می دهد؛ اما پرسشی مهم درباره ی روش شناسی دانش اصول وجود دارد که: ادله ی خود علم اصول چیست و علم اصول خود بر اساس چه قواعدی استدلال می کند؟ پاسخ به این پرسش، مبانی تولید و توسعه و پالایش و نقد و ارزیابی در دانش اصول را تبیین می کند و بر اساس این ضرورت، پژوهه ی فرارو به استقرا در آثار و آراء اصولی حضرت امام خمینی پرداخته است تا ادله ی علم اصول را در یک مطالعه ی موردی از منظر ایشان کشف کند. تحقیق حاضر پس از تجمیع قواعد استدلال ایشان در تک تک مسائل علم اصول، به تعیین الگوهای مشترک در این موارد که مقتضای روش استقرار است پرداخته و در نتیجه به الگویی کلی از روش های استدلال اصولی دست یافته است. این الگو شامل نه دلیل است: تحلیل لغوی که عبارت است از تحلیل تبادری؛ تحلیل عرفی که یا به صورت تحلیل عقلائی (سیرۀ عقلائیّه) است و یا اطلاق گیری و یا تحلیل عملکرد موالی عرفیّه؛ ارتکازات فطری که نیازمند استدلال نظری نیست و خود دلیل است؛ دلیل عقلی که همان اقامۀ برهان به روش عقل فلسفی است؛ دلیل نقلی که شامل روایات معصومان است؛ دلیل ترکیبی که خود بر دو قسم است: دلیل عقلی – نقلی و دلیل عقلی - لفظی. پژوهه فرارو علاوه بر استخراج این الگوی استقرائی، در هر مورد از تبیین چیستی هر یک از ادلّه و ابعاد آنها و مباحث آسیب شناختی پیرامون آنها نیز دریغ نکرده است
Usul science is a knowledge to study reasons of fiqh and to represent the rules of inference in fiqh. But there are very important questions about methodology of Usul science. What are reasons of Usul science? What rules does Usul science argue? Response to these questions explains the foundations of production, development, refinement, critique and evaluation in Usul science. So the current study aims to draw an inference from Imam Khomeini's original works and opinions, so reasons of Usul science can be investigted in a case study from his perspective. In this study, the rules of reasoning are summerized in each problem of Usul science and then common patterns that are subjected to inductive method in these cases are defined. Consequently, general pattern is achieved from methods of Usul reasoning. This pattern has nine reasons: lexical analysis that refers toanalysis of word’s first meaning that comes to mind; conventional analysis comes in 3 forms: rational analysis (rational method), generalization (speech refers to common noun and thing) or performance analysis of conventional masters; innate understanding that does not need theoretical reasoning because it itself is reason; rational reasoning that is argumentation based on philosophical wisdom; narrative reason that includes narratives of infallibles; hybrid reason comes in two forms: rational – narrative reason and rational – literal reason. In addition to extracting this inductive pattern, the current study does not ignore the explanation of each reason’s quiddity, their dimensions and pathological discussion around them.
- قرآن کریم.
- آخوند خراسانى، محمدکاظم، (1409)، کفایهالأصول، انتشارات آل البیت، قم.
- ابنادریس، محمد بن احمد، (1410)، السرائر، دفتر انتشارات اسلامى، قم.
- امام خمینى، روحالله، (1421)، کتاب البیع، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران.
- امام خمینى، روحالله، (1426)، الاجتهاد و التقلید، تهران.
- امام خمینى، روحالله، (1381)، الاستصحاب، تهران.
- امام خمینى، روحالله، (1423)، تهذیب الأصول، تهران.
- امام خمینى، روحالله، (1376)، جواهر الأصول، تهران.
- امام خمینى، روحالله، (1415)، مناهج الوصول إلى علم الأصول. قم.
- بهبهانى، محمدباقر، (1415) الفوائد الحائریه، قم.
- الجیزانی، محمّد بن حسین، (1427)، معالم أصول الفقه عند أهل السنه والجماعه، دار ابن الجوزی.
- حر عاملى، محمد بن حسن، (1409)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.
- حسن بن زین الدین، (بیتا)، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، انتشارات اسلامی، قم.
- خوانساری، محمد، (1376)، منطق صوری، انتشارات آگاه، تهران.
- سبحانی، جعفر، (1383)، رسائل اصولیه، مؤسسه امام صادق (علیهالسلام)، قم.
- شیخ انصارى، مرتضى، (1383)، مطارحالأنظار، قم.
- شیخ انصارى، مرتضى، (1416)، فرائدالاصول، قم.
- صرامی، سیفالله، (1393)، منابع و ادله علم اصول فقه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.
- طوسی، محمد بن حسن، (1417)، العُده فی أصول الفقه، قم.
- قمى، ابوالقاسم بن محمدحسن، (1430)، القوانین المحکمة فی الأصول، قم.
- مشکینى اردبیلى، ابوالحسن، (1413)، الحاشیه علی کفایهالاُصول، قم.
- مظفر، محمدرضا، (1375)، أصول الفقه، انتشارات اسلامی، قم.
- نجفى، محمدحسن، (1404)، جواهر الکلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
- هادوی، مهدی، (1384)، فلسفه علم اصول فقه، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، شماره 1 ، صص 74 – 51.
_||_
1.Algazani, M. (2006). Malem Usul Alfeqh Enda Ahlalsonnat. Beirut: Dar Ibn Alghazi.
2. Ansari, M. (1963). Matareh Alanzar. Qom: Congress.
3. Ansari, M. (1995). Faraed Alusul. Qom: Congress.
4. Behbahani, M. B. (1994). Alfavaed Al-Haeryeh. Qom.
5. Hur Ameli, M. (1988). Vasaeel Alsheea. Qom: Alolbayt.
6. Ibn Edris, M. (1989). Alsaraer. Qom: Islamic Press.
7. Imam Khomeini, R. (1956). Javaher Alusul. Tehran: International Affairs Department.
8. Imam Khomeini, R. (1994). Manahej Alvsul Ela Alusul. Tehran: International Affairs Department.
9. Imam Khomeini, R. (2000). Albeye. Tehran: International Affairs Department.
10. Imam Khomeini, R. (2002). Tahzib Alusul. Tehran: International Affairs Department.
11. Imam Khomeini, R. (2005). Alejtehad Va Altaglid. Tehran: International Affairs Department.
12. Imam Khomeini, R. (2002). Alesteshab. Tehran: International Affairs Department.
13. Khonsari, M. (1956). Manteqe Suri. Tehran: Agah Press.
14. Khorasani, A. (1985). Kefayatol Usul. Qom: Aal Bayt Institute.
15.Mozaffar M. R. (1996). Usul Alfeqh. Qom: Islamic Press.
16. Meshkini, A. (2008). Alhashyeh Ala Kefayatilusul. Qom.
17. Najafi, M. H. (2017). Javaher Alkalam. Beirut: Dar Alehya Altorath Alarabi.
18. Qomi, A. (2008). Algavanin Almohkameh. Qom: Islamic Press.
19. Sobhani, J. (1963). Rasaele Usuleyeh. Qom: The Institute of Imam Sadiq.
20. Tousi, M. (1996). Aloddeh. Qom: Alolbayt.
