گل‌کشتی، شهرآشوبی گمنام از عصر صفوی

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

مهین خطیب نیا ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

تاریخ دریافت : 1399/12/22 تاریخ پذیرش : 1400/06/21 تاریخ انتشار : 1401/11/01

کلید واژه: دورة صفوی, شهرآشوب, گل‌کشتی,

چکیده مقاله :

بسیارند شاعرانی که در تذکره‌ها از آن‌ها نامی به میان نیامده و به مرور زمان نسخه‌های خطی دیوان آنان در گوشه و کنار جهان شناخته شده و مورد بررسی و مداقّة محققان قرار گرفته است. بدیهی است که نسخه‌های خطی به دست آمده و بویژه شهرآشوب‌ها به عنوان تاریخ محلی منظوم، فرهنگ لغتی به‌ جای مانده از واژه‌‌ها و اصطلاحات و همچنین منبع موثقی از اطلاعات تاریخی، اجتماعی و فرهنگیِ زمان خود محسوب شده، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و پژوهش دربارة آن‌ها ضروری است. گل‌کشتی یکی از آثار میرنجات اصفهانی از شاگردان صائب تبریزی و متعلق به دورة صفویه است. روش تحقیق به صورت کیفی، توصیف و تحلیل 270 بیت از نسخۀ خطی گل‌کشتی است. استخراج و بازیابی کلمات و اصطلاحات خاص و متداول دورة صفوی، بازیابی آداب و رسوم اجتماعی، معرفی طبقات اجتماعی، طرح دیدگاه مردم به کُشتی در جایگاه حرفه‌ای پرطرفدار با بیان بیش از 170 فن و معرفی شهرآشوب گل‌کشتی، تنها سند موثقی که ثابت می‌کند در قدیم به جای زورخانه از ورزش‌خانه استفاده می‌شد، همگی از نتایج به دست آمدة این پژوهش است.

چکیده انگلیسی:

There are many poets whose names are not mentioned in the memoirs and over time, the manuscripts of their divans have been known and studied by scholars around the world; Obviously, the manuscripts obtained, and especially the city of riots, are of special importance as the local history of the system, the lexicon left over from the words and expressions, as well as the reliable source of historical, social and cultural information of their time And research about them is necessary and is one of the goals of this research. "Golkoshti" is one of the works of Mir Nejat Esfahani, one of Saeb Tabrizi's students and belongs to the Safavi period. The research method is quantitatively describing and analyzing 270 couplets of the shipwreck manuscript and library research and shooting tools. Extraction and retrieval of special and common words and terms of the Safavid period, retrieval of social customs, introduction of social classes, people's view of wrestling as a popular profession with more than 170 techniques and introduction of the city of Golkosht as the only reliable document that proves in the past, "gymnasium" was used instead of zurkhaneh, all of which are the results of this research.

منابع و مأخذ:

انصاف‌پور، غلامرضا (1351). تاریخ و فرهنگ زورخانه. تهران: مرکز مردم شناسی ایران.

باقری، مهری (1376). دین‌های ایرانی پیش از اسلام. تبریز: دانشگاه تبریز.

بهار، مهرداد (1381). از اسطوره تا تاریخ. تهران: چشمه.

پرتو بیضایی کاشانی، حسن (1382). تاریخ ورزش باستان ایران. تهران: زوار.

پرویش، محسن؛ محمدی، ذکرالله (1397). تحلیل جامعه‌شناختی شهرآشوب‌ها به عنوان تاریخ محلی منظوم در عصر تیموری. فصلنامه متن‌پژوهی ادبی دانشگاه علامه طباطبائی. 22 (77)، 92-67.

پور داود، ابراهیم (1384). خرده اوستا. تهران: دنیای کتاب.

تهرانچی، محمدمهدی (1388). ورزش باستانی از دیدگاه ارزش. تهران: امیرکبیر.

حیدری، علی؛ دولتشاه، ناصر (1391). جلوه‌های تصوف، فتوت در ورزش باستانی و زورخانه‌ای ایران. فصل‌نامة مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. 2 (4)، 71-58.

درایتی، مصطفی (1389). فهرستواره دست‌نوشته‌های ایران دنا. تهران: نشر موزه، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

ریاحی، محمدامین (1375). کسائی، زندگی و اندیشه و شعر او. تهران: علمی.

ریترز، جورج (1386). نظریة جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: علمی.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1381). شعر بی‌دورغ، شعر بی‌نقاب. تهران: علمی.

شمیسا، سیروس (1381). شاهدبازی در ادبیات فارسی. تهران: فردوس.

صفا، ذبیح‌الله (1367). تاریخ ادبیات در ایران. چاپ دوم. تهران: فردوس.

غنی، قاسم (1383). تاریخ تصوف در اسلام. ج. 2. چاپ هشتم. تهران: زوار.

قاسمی، رضا (۱۳۴۷). مقالة شهرآشوب. مجله راهنمای کتاب. 3 (8)، 441-436.

طلوع کیان، فرهاد (1389). آموزش ورزش زورخانه‌ای. تهران: سفیر اردهال.

گلچین‌معانی، احمد (1348). تاریخ تذکره‌های فارسی. تهران: دانشگاه.

گلچین‌معانی، احمد (1313). گل‌کشتی میرسیدنجات. مجله ارمغان. 15 (159)، 42-35.

گلچین‌معانی، احمد (1380). شهرآشوب در شعر فارسی. تهران: روایت.

مصاحب، غلامحسین (1356). دائره‌المعارف فارسی. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین.

گنجوی، مهستی (1347). دیوان اشعار. تصحیح شهاب طاهری. تهران: ابن‌سینا.

میرصادقی (ذوالقدر)، میمنت (1385). واژه‌نامة هنر شاعری. چاپ سوم. تهران: کتاب مهناز،.

میرنجات، نسخة خطی. گل‌کشتی موجود در کتابخانه موجود در شوروی.

نصرآبادی، محمدطاهر (1379). تذکرة نصرآبادی. به کوشش احمد مدقق یزدی. تهران: روزنه.

فاضلی، فیروز؛ جهاد، لاله (1388). شش شهرآشوب بازیافته از قرن دهم. فصلنامه پارسی. 12 (48 و 49)، 95-79.

محجوب، محمدجعفر (1347). شهرآشوب. کتاب هفته. 13 (90)، 104-86.

مهدوی، بتول؛ بهنام‌فر، محمد، (1395). انواع شهرآشوب و کهن‌ترین شهرآشوب صنفی. فنون ادبی. 8 (1)، 54-43.

نصرتی‌سیاه‌مزگی، علی (1386). شهرآشوب. نامة فرهنگستان زبان و ادب فارسی. 3 (۱)، 33-28.

Insafpour, Gh. (1972). Zoorkhaneh History and Culture. Tehran: Iran Anthropology Center.

Bagheri, M. (1997). Iranian Religions Before Islam. Tabriz: Tabriz University.

Bahar, M. (2002). From Myth to History. Tehran: Cheshmeh.

Parto Beizaei Kashani, H. (2012). History of Ancient Sports of Iran. Tehran: Zavar.

Pourdavoud, E. (2005). Khordeh Avesta. Tehran: World of Books.

Tehranchi, M. (2008). Ancient Sports from the Point of View of Value. Tehran: Amir Kabir.

Heydari, A. & Dolatshah, N. (2011). Effects of Sufism, Fotovat in ancient and forced sports of Iran. Journal of Sports Management and Movement Behavior. 2 (4), 58-71.

Derayati, M. (2008). Index of Iran Dena Manuscripts. Tehran: Mouzeh Publishing House, Islamic Council Documents Center.

Riahi, M. (1996). Kasai, His Life and Thought and His Poetry. Tehran: Elmi.

Ritters, G. (2007). Sociological Theory in the Contemporary Era. M. Salasi (Trans.). Tehran: Elmi.

Zarinkoob, A. (2011). Unmistakable Poetry, Unmasked Poetry. Tehran: Scientific.

Shamisa, S. (2002). Homosexuality in Persian Literature. Tehran: Ferdous.

Safa, Z. (1989). History of Literature in Iran. 2^nd Edition. Tehran: Ferdous.

Ghani, Q. (2004). History of Sufism in Islam. Vol. 2. 8^th Edition. Tehran: Zavar.

Ghasemi, R. (1968). Shahr-Ashoob. Book Guide Magazine. 3 (8), 436-441.

Tolo’ Kian, F. (2010). Zorkhaneh Sports Training. Tehran: Safir Ardahal.

Golchin-Maani, A. (1969). History of Persian Anthologies. Tehran: University.

Golchin-Maani, A. (1934). Golkoshti Mir Seyed Nejat. Armaghan Magazine. 15 (159), 35-42.

Golchin-Maani, A. (2001). Shahr-Ashoob in Persian Poetry. Tehran: Narration.

Musaheb, Gh. (1977). Persian Encyclopedia. Tehran: Pocket Books Company in collaboration with Franklin Publishing Institute.

Ganjavi, M. (1968). Divan of Poems. Shahab Taheri (Ed.). Tehran: Ibn Sina.

Mirsadeghi (Zolqader), M. (2005). Dictionary of Poetry Art. 3^rd Edition. Tehran: Mahnaz Book.

Mirnejat. The Manuscript. Golkoshti in a library in the Soviet Union.

Nasrabadi, M.T. (2000). Nasrabadi's Anthology. A. Modaghegh Yazdi (Ed.). Tehran: Rozhan.

Parivash, M. & Mohammadi, Z. (2017). Sociological analysis of riotous cities as poetic local history in the Timurid era. Allameh Tabatabai University Literary Textual Quarterly. 22 (77), 67-92.

Fazli, F. & Jahad, L. (2009). Six Shahr Ashoob recovered from the 10th century. Persian Quarterly, 12 (48 and 49), 79-95.

Mahjoub, M. (1968). Shahr Ashoob. Book of the Week. 13 (90), 86-104.

Mahdavi, B. & Behnamfar, M. (2015). Types of Shahr-Ashoob and the oldest guild Shahr-Ashoob. Literary Arts. 8 (1), 43-54.

Nosrati-Siahmezgi, A. (2006). Shahr-Ashoob. Persian Language and Literature Academy Letter, 3 (1), 28-33.