جلوه‌های عرفان در مظهرالآثار هاشمی کرمانی
محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی
1 -
کلید واژه: مثنوی, نظامی, عرفان, مظهرالآثار, هاشمی کرمانی, مخزن‌الاسرار,
چکیده مقاله :
چکیده: مثنوی سرایی عرفانی که با سنایی آغاز شد و با عطار و مولانا به اوج تکامل خود رسید، به عنوان نوع ادبی مهمّی تلقی می‌شود که ترسیم کنندۀ زوایای فراوانی از احساس و اندیشۀ عرفانی شاعران است. در بین مثنویهای عرفانی و حکمی، مخزن‌الاسرار نظامی از چنان جایگاه و اهمّیّتی بهره‌مند است که پس از نظامی بیش از یکصد و پنجاه شاعر به پیروی از آن طبع آزمایی کرده‌اند. نوشتار حاضر به معرفی اجمالی یکی از این مثنویها-که به مظهرالآثار نامبردار است- و تحلیل لطائف و ظرائف عرفانی آن اختصاص دارد. شاعر مثنوی مذکور، سید محمد هاشم کرمانی، معروف به شاه جهانگیر کرمانی، میراث‌دار تفکرات عرفانی شاه قاسم انوار و شاه نعمت‌الله ولی (اجداد وی)، و از عارفان پارسی‌گوی سدۀ نهم و دهم است که در اثر خویش نکات متعددی از اندیشه‌های عرفانی را ارائه کرده است.
. قرآن کریم.
2. احمدعلی، احمد (1873م)، هفت آسمان، کلکته.
3. ابوعلی عثمانی (1367)، ترجمة رساله قشیریه، به تصحیح و استدراکات بدیع‌الزمان فروزانفر، علمی و فرهنگی، تهران.
4. اسلو اِر، فاتح (1391)، حروفیه از ابتدا تا کنون با استناد به منابع دست اول، ترجمة داود وفایی، مولی، تهران.
5. بکری، محمد معصوم (1382)، تاریخ سند معروف به تاریخ معصومی، به تصحیح عمر بن محمد داود پوته، اساطیر، تهران.
6. بیانلو، حسن (1375)، "داستان‌پردازی عرفانی عطار"، نامة فرهنگ، شماره 24، صص 150-159.
7. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله (1387ق)، کشف‌الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، ج 2، با مقدمه شهاب‌الدین النجفی المرعشی، اسلامیه و جعفری، تهران.
8.. حافظ، شمس‌الدین محمد (1370)، دیوان، به تصحیح قزوینی - غنی، به کوشش عبدالکریم جربزه دار، اساطیر، تهران.
9. خزانه‌دارلو، محمد علی (1375)، منظومه‌های فارسی، روزنه، تهران.
10. خواند میر، غیاث‌الدین بن خواجه همام الدین(1353)، حبیب السیر، به کوشش محمد دبیر سیاقی، خیام، تهران.
11. خیام پور، عبدالرسول (1372)، فرهنگ سخنوران، ج 2، طلایه، تهران.
12. درایتی، مصطفی (1389)، فهرست دست نوشتهای ایران (دنا)، ج 9، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران.
13. رستگار فسایی، منصور (1373)، انواع شعر فارسی، نوید، شیراز.
14. سبزواری، ملاهادی (1285ق)، شرح اسرار (چاپ سنگی).
15. سجادی، سید جعفر (1378)، فرهنگ اصطلاحات عرفانی، طهوری، تهران.
16. صبا، مولوی محمد مظفر (1343) تذکرۀ روز روشن، به تصحیح و تحشیۀ محمد حسین رکن‌زادۀ آدمیت، کتابخانۀ رازی، تهران.
17. صدری‌نیا، باقر (1388)، فرهنگ مأثورات عرفانی، سخن، تهران.
18. صفا، ذبیح‌الله (1368)، تاریخ ادبیات در ایران، ج 2/5، فردوس، تهران.
19. طهرانی، آقا بزرگ (1403ق)، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج 19، دارالاضواء، بیروت.
20. عزّالدین کاشانی، محمود (1335)، مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه، به تصحیح جلال‌الدین همایی، سنایی، تهران.
21. عطار (1354)، تذکره‌الاولیا، جلد 1، تصحیح رینولد نیکلسون، زوار، تهران.
22. عطار (1361)، منطق‌الطیر، به تصحیح سید صادق گوهرین، علمی و فرهنگی، تهران.
23. غزالی، امام محمد (1375)، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیوجم، ج 1، علمی و فرهنگی، تهران.
24. قیصری، داود (1375)، شرح فصوص الحکم، به کوشش جلال‌الدین آشتیانی، علمی و فرهنگی، تهران.
25. کلینی (1365)، الکافی، دارالکتب اسلامی، تهران.
26. مولوی، جلال‌الدین محمد (1378)، مثنوی معنوی [بر اساس نسخه قونیه]، به تصحیح و پیشگفتار عبدالکریم سروش، علمی و فرهنگی، تهران.
27. میرفطروس، علی (1368)، "جنبش حروفیه، منابع و ..."، مجله ایران شناسی، سال ششم، شماره 3.
28. نجم رازی، ابوبکر بن محمد (1373) مرصاد العباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، علمی و فرهنگی، تهران.
29. نسفی، عزیزالدین (1371)، انسان کامل، به تصحیح ماریژان موله، طهوری، تهران.
30. نظامی گنجوی (1376)، مخزن‌الاسرار، با حواشی و تصحیح حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، قطره، تهران.
31. واله داغستانی (1384)، ریاض الشعرا، به تصحیح و تحقیق محسن ناجی نصر آبادی، اساطیر، تهران.
32. هاشمی کرمانی، سید محمد (1957م)، مظهر الآثار، به تصحیح و مقدمة حسام‌الدین راشدی، سندی ادبی بورد، کراچی.
33. هجویری، ابوالحسن (1381)، کشف المحجوب، به تصحیح ژوکوفسکی، طهوری، تهران.
34. هدایت، رضاقلی خان، الوان النعم (نسخه خطی) شماره 8072، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، تهران.
35. یوسفی، هادی (1388)، "خاموشی در مثنوی و دلائل آن"، نشریه دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، ادب و زبان فارسی، دوره جدید، شماره 29، پیاپی 23، صص 349-378.
