سنجش و تحلیل عدالت فضایی کاربریهای خدمات شهری (مطالعه موردی: محلات منطقه دو شهر اردبیل)
محورهای موضوعی :
آمایش محیط
چنور محمدی
1
,
سعدی محمدی
2
,
سیده الهام داوری
3
1 - (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران)
2 - (استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، ایران)
3 - (دانشجوی دکتری، جغرافیا و برنامهریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران)
تاریخ دریافت : 1396/11/09
تاریخ پذیرش : 1397/02/16
تاریخ انتشار : 1400/06/01
کلید واژه:
شهر اردبیل,
خدمات شهری,
کاربریها,
عدالت فضایی ,
چکیده مقاله :
عدالت فضایی شهر عمدتاً بر وجه توزیعی عدالت با توجه به ناهمسانیهای ناحیهای، حفظ تعادل مناسبات انسان و محیط، برخورداری همسان شهروندان از فرصتها و کاهش آثار زیانبار ناشی از عدم توزیع عادلانه و فرصتها و امکانات در گسترهی سرزمین ملی با محوریت مقوله تنوع فضایی تأکید دارد. هدف اصلی این پژوهش بررسی و ارزیابی کاربری های خدمات شهری در محلات منطقه دو اردبیل میباشد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی می باشد روش جمع آوری اطلاعات اسنادی و کتابخانهای میباشد که از ده شاخص خدمات شهری برای نیل به هدف استفاده شده است در این پژوهش از مدل آنتروپی شانون برای وزن دهی و اهمیت شاخصها و از مدل های ویکور و تاپسیس برای رتبه بندی و میزان برخورداری محلات استفاده شده است با توجه به اینکه نتایج حاصل از این دو مدل (ویکور و تاپسیس) در مواردی با هم تفاوت داشت در نتیجه برای رسیدن به نتیجهی واحد در رتبه بندی و میزان برخورداری محلات از تکنیک تلفیقی کپ لند استفاده شده که نتایج بیانگر آن است در محلات یازدهگانه توزیع کاربری های خدمات شهری نامتعادل است به طوری که محلههای هشت، چهار و نه به ترتیب در رتبه های اول، دوم و سوم در سطح برخوردار، محلههای یک و یازده در رتبههای چهارم و پنجم در سطح نسبتاً برخوردار، محلههای پنج و سه در رتبه ششم در سطح نیمه برخوردار و محلههای هفت و دو در رتبههای هفتم و هشتم در سطح نیمه برخوردار و نهایتاً محلههای شش و ده در رتبه آخر در سطح محروم قرار دارند. همچنین نتایج بر اساس مدل رتبه- اندازه نشان داد که از نظر جمعیت و خدمات بین محلات شهری منطقه دو، تعادل فضایی وجود ندارد بر این اساس محله یک و سه دارای وضعیت مناسب و منطقه چهار و ده در وضعیت نامناسب قرار دارند.
چکیده انگلیسی:
The city's spatial justice is mainly based on the distributive aspect of justice due to regional disparities, maintaining the balance of human relations and the environment, equal access of citizens to opportunities and reduction of harmful effects due to unfair distribution and opportunities. It emphasizes the possibilities in the national territory with the focus on the category of spatial diversity. The main objective of this research is to evaluate the utilities of urban services in district two of Ardebil. The present study is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of its method. The necessary data were collected through documentary information and library in which ten urban service indicators were used to achieve the goal. In this research, Shannon's Entropy Model was used for weighing and determining the importance of the indicators. Also the models of the Vikor and Topsis were used for ranking and the leveling the utilization of neighborhoods. The results of these two models, i.e., VIKOR and TOPSIS, differed in some cases, therefore in order to achieve a unified result concerning ranking and the degree of possession of neighborhoods, the combined technique was used the results of which indicate the distribution of unbalanced urban services in the eleven districts so that the neighborhoods of eight, four and nine are in first, second and third rank respectively, neighborhoods of one and eleven in fourth and fifth rankings with a relatively high level, neighborhoods of five and three are ranked sixth in semi-possessed areas, and neighborhoods seven and two in the seventh and eighths of the semi-possessed, and finally, the neighborhoods of six and ten in the last resort are at the disadvantage level. Also, the obtained results based on the rank-size model showed that there are no space balances in terms of population and services between urban neighborhoods of the region. Accordingly, neighborhoods one and three are in good condition and districts four and ten are in poor condition.
منابع و مأخذ:
اطهاری، ک. 1381. عدالت در فضا. نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، 1( 9 و 10): 36-25.
امانپور، س.، ملکی، س.، حسینی شه پریان، ن. 1396. بررسی و تحلیل پراکنش خدمات شهری با رویکرد عدالت فضایی در کلانشهر اهواز با استفاده از تکنیک ادغام). فصلنامه برنامهریزی منطقهای، 7 (25): 68-55.
اسمعیلپور، ن.، شکیبامنش، م. 1398. تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربریهای خدمات شهری؛ نمونه موردی: شهر یزد. فصلنامه علمی برنامهریزی فضایی، 9(3): 88-71.
اصغری زمانی، ا.، علیزاده زنوزی، ش.، قربانی، ش .1397. سنجش مناطق شهری بر اساس توزیع کاربریها و خدمات شهری و اثرات آن در توزیع فضایی جمعیت (مطالعه موردی: مناطق شهر مرند). فصلنامه آمایش محیط، 11 (43):20-1.
پریزادی، ط.، حسینی، ف.، بهبودی مقدم، ح .1395. تحلیل نابرابریهای فضایی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت فضایی، مطالعه موردی: شهر مریوان. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 6(21): 102- 91.
تیربند، م.، آذانی، م. 1391. توزیع امکانات و خدمات اجتماعی بر اساس عدالت اجتماعی (شهر یاسوج)، جامعهشناسی کاربری، 23(2): 138-109.
جرفی، م.، مدیری، م.، مهدوی حاجیلوئی، م.1399. برنامهریزی راهبردی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت فضایی (مطالعه موردی: کلانشهر اهواز). فصلنامه آمایش محیط، 13(50):170- 151.
حاتمینژاد، ح.، فرهودی، ر.، محمدپور جابری، م. 1387 تحلیل نابرابری در برخورداری از کاربریهای خدمات شهری (شهر اسفراین). فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی،40 (65): 85-71.
خدایی، س. 1392. سرمایههای اجتماعی و حکمرانی مطلوب شهری نمونه موردی: منطقه دو شهر اردبیل، پایاننامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی. 140.
داداشپور، ه.، رستمی، ف. 1390. بررسی و تحلیل نحوهی توزیع خدمات عمومی شهری از دیدگاه عدالت فضایی (مورد، شهر یاسوج). مجله جغرافیا و توسعه ناحیهای، 9 (1): 198- 171.
زیاری، ک. 1386. اصول و روشهای برنامهریزی منطقهای. چاپ پنجم، یزد. انتشارات دانشگاه یزد.
زیاری، ک.، زنجیرچی، س. م.، سرخ کمال، ک. 1389. بررسی و رتبهبندی درجه توسعهیافتگی شهرستانهای خراسان رضوی با استفاده از تکنیک تاپسیس. پژوهشهای جغرافیای انسانی، 42(72):30-17.
ساسانپور، ف.، مصطفوی صاحب، س.، احمدی، م. 1394. تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربریهای خدمات شهری (مطالعه موردی: نواحی 22 گانه شهر سنندج). نشریه پژوهش و برنامهریزی شهری،6( 23): 14-95.
سرور، ه.، لالهپور، م.، سرباز گلی، س. 1395. ارزیابی و تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری تبریز. جغرافیا (فصلنامه علمی- پژوهشی و بینالمللی انجمن جغرافیای ایران)، 14(51):324 –
صدر موسوی، م.، عابدینی، ا.، خضرنژاد، پ. 1396. تحلیل فضایی و رتبهبندی شهرهای استان آذربایجان غربی بر اساس شاخصهای فقر شهری. فصل نامه آمایش محیط، 10 (37): 148- 123.
عبدی دانشپور، ز. 1387. تحلیل عدم تعادل فضایی در شهرها، مورد تهران. مجله صفه، 9(29): 57-34.
عباسی، ح.، مریانجی، ز.، امیدی نژاد، ا. ر. 1395. افتراق جغرافیایی- فضایی در محلات شهر خرمآباد. فصلنامه آمایش محیط، 9 (34): 86-65.
عطایی، م .1389 تصمیمگیری چند معیاره. شاهرود. دانشگاه صنعتی شاهرود. چاپ اول.
لطفی، ص.، شعبانی، م. 1391. ارائه مدلی تلفیقی جهت رتبهبندی توسعه منطقهای مطالعه موردی: بخش بهداشت و درمان استان مازندران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 13(28): 30-7.
مرکزآمار ایران. سرشماری عمومی نفوس مسکن سالهای 1335-1390 (amar.org.ir).
مرصوصی، ن. 1383. تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران. ماهنامه پژوهشی آموزشی شهرداریها، 6 (65): 105-90.
محمدی حمیدی، س.، احدنژاد روشتی، م.، موسوی، م. 1395. بررسی و تحلیل فضایی توزیع و دسترسی به خدمات عمومی شهری مورد مطالعه: خدمات آموزشی مقطع راهنمایی شهر میاندوآب. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 6(21): صص 140 –
منفردیانی سروستانی، م. 1386. رتبهبندی مناطق مختلف شهر شیراز از لحاظ درجه توسعهیافتگی، پایاننامه کارشناسی ارشد اقتصاد رشته توسعه و برنامهریزی، دانشگاه اصفهان. دانشکده علوم اداری و اقتصاد، اصفهان.
موحد، ع.، تولایی، س.، کمانرودی کجوری، م.، تابعی، ن. 1393. تحلیل نابرابریهای فضایی توزیع خدمات در سطح محلات منطقه شش تهران. آمایش سرزمین6(1): 82- 59.
Cho, C. M. Study on effects of resident-perceived neighborhood boundaries on public services: Accessibility & itsrelation to utilization: Using Geographic Information System focusing on the case of public parks in Austin.
Dixon J.and ramutsindela,M.2006.Urban resettlement and environmental justice in capetown, cities,23(2):129-139.
Erkip,F.1997.The distribution ofurban services:The case of park and recreationalservices in ankara,Cities,vol 14, Issue 6.
Harvey, D. 1996. Justice, Nature and Geography of Difference, Black well publishers Ins, first published. 2142, U.S.A,OX IJF,UK chapter 13,xxiv-xxv, p106.
Martinez, 2009.The use of GIS and indicators to monitor intra-urban inequalities a case Rosario.argentina,habitat international, vol.33,no,1.Pp.387.
Savas, E. S. 1978. On equity in providing public services. Management Science, 24(8): 800-808. Tosun, C. 2001. Challenges of sustainable tourism development in the developing world: the case of Turkey. Tourism management, 22(3): 289-303.
_||_