ازآنجاکه جمله‌‌، بزرگ‌ترین واحد زبان فارسی و جمله مرکب به نوعی گسترده‌تر از آن است‌‌، بر آنیم اطناب در مثنوی را به‌وسیله جمله‌های مرکب به‌عنوان میزان سنجش اطناب‌‌، با تکیه‌بر دستور نقش و ارجاع و قابلیت‌های آن درزمینه ساخت‌های مرکب بررسی کنیم‌‌. به نظر می‌رسد اثبات مفاهیم بلاغی به کمک دستور زبان فارسی با متغیرهای مشخص زبانی می‌تواند در ارائه نتایج علمی‌تر سودمند باشد‌‌. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی‌‌، به‌وسیله جدول مورگان‌‌، به‌صورت تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای با حفظ پیوستگی ابیات‌‌، معادل 1314 بیت است‌‌. به نظر می‌رسد همپوشانی مقوله اطناب با کاربردشناسی در نظریه نقش و ارجاع به دلیل درگیر بودن با بافت حاکم بر گفتگو و همپوشانی مفهوم بلاغی اطناب با کاربرد جمله‌های مرکب ناهمپایگی افزودنی به دلیل حاشیه قرار گرفتن بند نا هم‌پایه برای بندِ اصلی و بسط کلام‌‌، می‌تواند دلایل علمی‌تری بر داوری‌های ذوقی این اثر باشد‌.