اندیشۀ آرمان‌شهر یا مدینۀ فاضله، یکی از مقولاتی است که نخست در فلسفه بدان پرداخته شد و سپس در مکاتب فکری و هنری گوناگون مورد توجه قرار گرفت. آرمان‌شهر یعنی سرزمینی بی نقص و فرا واقعی که از بدی‌ها و کاستی‌های دنیای واقعی و جهان پیرامون ما خالی است و در آنجا آمال و آرزوهای بشری برآورده می شود. چنین اندیشه‌ای به‌تدریج در شعر و هنر و ادبیات رسوخ کرد و همچون گریزگاهی امن، منزل و مقصود عدّۀ کثیری از اندیشمندان و هنرمندان گردید.افلاطون، اندیشۀ آرمان‌شهر را به صورت رسمی بنا نهاد و فلاسفۀ دیگر؛ چون ابن سینا و فارابی و خواجه نصیر آن را ادامه دادند، و سپس در حوزۀ ادبیات، به‌ویژه شعر، نفوذ یافت؛ به گونه‌ای که می‌توان شاعران آرمان‌شهر را نمایندگان ادبی این مقولۀ فلسفی دانست. در ادبیات آرمان‌شهری دورۀ معاصر، مهدی اخوان ثالث جایگاه ویژه و ممتازی دارد؛ زیرا شاعری آرمان‌‌گرا و جامعه‌محور است. در این مقاله، انواع آرمان‌شهر و نگاه ویژۀ اخوان ثالث به هر یک از آن‌ها را بررسی می‌گردد.نتیجۀ پژوهش نشان داده می‌شود اخوان ثالث چه در کمیّت و چه در کیفیت، سرآمد دیگر شاعران آرمان‌شهری است. آرمان‌شهرهای اخوان، یا از جنس زمینی است یا از نوع آسمانی. قسم زمینی آن برآمده از ناخرسندی‌ها و دغدغه‌های این‌جهانی شاعر است و قسم آسمانی آن، زاییدۀ دغدغه‌های آن‌جهانی اوست. اخوان ثالث، هر یک از این آرمان‌شهرها را به اشکال و انواع گوناگون در اشعارخود مطرح کرده است. از آنجا که اندیشۀ آرمان‌شهر برآمده از برخی دغدغه‌ها و ناخرسندی‌های شاعر است، می‌توان گفت دین، جامعه، انسان، سیاست و ایران باستان، مقولات بنیادینی است که اخوان ثالث آرمان‌‌شهرهای خویش را بر آن‌ها بنا کرده است. پرونده مقاله

ادب اعتراض، مقوله‌ای از ادبیات است که طی آن هنرمند به منظور بیان مشکلات جامعه و روشنگری و آگاهی ‌بخشی، نارضایتی خود را از وضع موجود ابراز می‌دارد. شاعران متعهد، به واسطۀ رسالت و مسئولیتی که بر دوش خود احساس می‌کنند، نسبت به نابهنجاری‌های گوناگونی که به ویژه در ساختار اجتماعی و سیاسی می‌بینند، واکنش نشان می‌دهند. در ادبیات سنتی شاعرانی نظیر ناصرخسرو، سنایی، سعدی و حافظ و عبید زاکانی برای تحقق آرمان‌هایشان، اشعاری گاه صریح و روشن و گاه در لفافه و سربسته با ابزارهایی چون، رمز، کنایه، پندواندرز، هجو و طنز عرضه کردند. انقلاب مشروطه و کودتای 28 مرداد و حتی ادبیات هشت سال دفاع مقدس، مهم‌ترین ادواری هستند که شاعرانی معترض و آتشین سخن در دامان خویش پرورانده‌اند. قیصر امین‌پور یکی از شاعرانی است که با وجود شخصیت صلح‌جو و آرامش‌طلبی که دارد، ابعاد گوناگون اعتراضات اجتماعی، مذهبی، سیاسی و حتی فلسفی در آثار وی دیده می‌شود. قیصر، شاعری عدالت‌خواه است و روحیۀ اعتراضی و عدالت‌خواۀ او در اغلب آثارش به چشم می‌خورد. وی از من شخصی می‌گذرد و به من جهانی می‌رسد و به این ترتیب ابعاد گوناگون اعتراض را به تصویر می‌کشد. سه محور بنیادین اعتراض در شعر قیصر، شامل استکبارستیزی و اندیشه‌های ضد جنگ شاعر در قالب اعتراضات سیاسی؛ افکار پرسش‌گرایانه پیرامون نظام هستی، در قالب اعتراضات فلسفی؛ و نکوهش نابهنجاری‌هایی گوناگون اجتماع در قالب اعتراضات اجتماعی است. قیصر در قلمرو اعتراض شاعری میانه‌رو است. با این حال چراها و دردها در آثار قیصر بیانگر دغدغۀ ویژۀ او نسبت به جامعۀ پیرامون خود است که این مقاله، به این بخش از اندیشه‌های قیصر اختصاص یافته است. پرونده مقاله

سلطانی کرمانشاهی از شاعران عصر قاجار است که دیوان او با وجود قوت اشعار و مهارت بی‌مثالش در تقلید از شاعران متقدم، همچنان به صورت تصحیح نشده باقی‌مانده‌است. چاپ سنگی منتشر شده از این دیوان حاوی اشکالات فراوانی است که ناشی از افتادگی برخی واژه‌ها، خوانشهای نادرست و نواقص شعری است که دست‌نوشته‌های بدست‌آمده از دیوان سلطانی کرمانشاهی برطرف‌کنندة بخش اعظمی از این نواقص و ایرادات است. در این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی به معرفی دیوان سلطانی کرمانشاهی، سبک شناسی آن و میزان تأثیر پذیری سلطانی از شاعران متقدم خواهیم پرداخت. یافته های این پژوهش نشان می دهد که اشعار این دیوان به لحاظ انسجام سخن، کاربرد آرایه‌های ادبی و معرفی شخصیتهای درباری قابل ستایش است. تقلید و استقبال از شاعران متقدم و معاصر و تضمین اشعار آنها از ویژگیهای برجستة این اثر است. اشعار این دیوان ذیل سه دستة موضوعی مدحیه‌ها، تهنیتها و اعیاد قابل تقسیم‌بندی است. دیوان این شاعر به سبب نام بردن از 42 شخصیت مهم درباری عهد قاجار از مهم‌ترین آثار ادبی این عصر است. سلطانی بیش از همه اشعار امیرمعزی را مورد تقلید، استقبال و تضمین قرار داده است. تشبیه، استعاره، تضمین، جمع و تقسیم و تلمیح پرکاربردترین آرایه‌های ادبی دیوان اوست. شیوة شاعر در سرایش اشعار از لحاظ زبانی و فکری به شیوة شاعران سبک خراسانی و از لحاظ ادبی به شیوة شاعران سبک عراقی است.

پرونده مقاله