محمد قهرمان، شاعر و پژوهشگر معاصر است که ضمن سرودن انواع شعر به زبانِ فارسی و گویش محلّی تربت حیدریه، به تصحیح وانتشار دیوان چند تن از شاعران سبک هندی، همچون صائب تبریزی، همّت گماشت. او از زمره شاعران تاثیرگذار پنج دهه اخیر خراسان است. وی بیشتر اشعارش را در قالب غزل سنتی سروده است. قهرمان از متابعان سبک هندی است و به لحاظ ساختارو محتوا از این سبک مشهور بهره برده، این شاعر معاصر در غزل‌هایش توجه ویژه‌ای به مفاهیم و اصطلاحات عرفانی داشته است. در پژوهش حاضر که به شیوۀ اسنادی انجام شده، نگاه شاعر در غزل‌های عرفانی بر اساس متون سنتی عرفانی است. توجه به مقامات و اصطلاحات عرفانی، ذکر تحمیدیه و نیایش‌های زیبای عارفانه، سرایش هشت ساقی‌نامه در قالب غزل و استخدام ملزومات میخانه و شراب در خدمت عرفان کتاب شعر حاصل عمر او را خواندنی کرده است. نویسندگان این مقاله پژوهشی، ضمن تحلیل محتوای غزل‌های عرفانی محمد قهرمان به بررسی روابط محتوایی شعر او با متون عرفانی پرداخته‌اند. تفاصيل المقالة

طرح و بررسی مسالۀ استبداد در تاریخ ایران، از بسیاری جهات برای نویسندگان و شاعران هر دورۀ سیاسی-تاریخی، چالشی خطیر و پر دردسر بوده است و در تاریخ معاصر ادب فارسی نیز یکی از اساسی‌ترین دغدغه‌های نویسنده، پژوهشگر و کارگردان معاصر ایرانی، بهرام بیضایی، مسالۀ استبداد است. این موضوع خود را در نگارش بسیاری از نمایشنامه‌های وی نشان می‌دهد که چهار صندوق در این بین نقشی ویژه دارد. چرا که شکل نمایشنامه، مدل کاملی از تشکیل و برقراری استبداد را در جامعه نشان می‌دهد. در این مقاله، سعی بر این است که متن نمایشنامه را به جهت ماهیت تشکیل استبداد، و نفوذ آن در میان افراد جامعه بررسی کنیم. از این رو کهن‌الگوی مستبد و نمادهای استبدادی و افراد جامعه را تحلیل می‌کنیم. پرسش اساسی در این مقاله این است که آیا نویسنده در واکنش به مقطع تاریخی خاص، دست به خلق این نمایشنامه زده و یا اینکه مدل نشان داده شده در آن از چارچوب زمانی و مکانی خاص خود، فراتر می‌رود؟ با نگاهی به متن در می‌یابیم که نگاه نویسنده به مسالۀ استبداد در عین توجه به زمانۀ خود، نگاهی تاریخی و فراتر از شخصیت‌های خاص زمانه است و این خاصیت به واسطۀ نمادپردازی‌ای است که نمایشنامه را فارغ از زمانۀ خویش، به هر دوره‌ای می‌تواند مرتبط سازد.

تفاصيل المقالة

ارتباط بین شاعر و آداب و رسوم در هر جامعه بخش اعظمی از ادبیّات را تشکیل می دهد. آیین‌ها و رسوم هر کشور سازندۀ عناصر فرهنگی جامعه به‌شمار می آیند و تنوع و تعدّد این آیین‌ها گواهی بر غنای فرهنگی یک جامعه است و در این میان جشن‌های متنوع فرهنگ غنی ایران، در کنار عیدهای مذهبی به عنوان جزیی از فرهنگ، توجّه ویژه‌ای را در آثار مکتوب به خود معطوف کرده اند که در هر دوره با آداب و مراسمی خاص برگزار می‌شده است. پژوهش حاضر به روش تحلیلی – توصیفی با بهره‌گیری از شیوۀ کتابخانه‌ای در پی تبیین شأن و جایگاه فرهنگی جشن‌های ملّی همچون نوروز، مهرگان، سده و بهمنجه در نزد ایرانیان با تأکید بر اشعار سبک خراسانی و بازتاب کمیّت به‌کار بردن هر عید در دیوان هر شاعر می‌باشد، دستاورد این بررسی بر این نکته صحه گذاشت که اگرچه زمینه پژوهش بیشتر این شعرها در ستایش حکمرانان و بزرگان دربارها بود؛ امّا آنچه مشهود بود بازتاب این جشن‌ها در اشعار شاعران و توجه به فرهنگ خاص ایرانی و نشانه‌های آن و اهتمام درباریان به حفظ و اشاعۀ آداب و رسوم فرهنگ ایران بود. از این‌رو می‌توان با مطالعۀ آثار شاعران با اندیشۀ حاکمان درباری و روحیّۀ مردم هم‌عصر آن آشنا شد و به اهمیّت و ارزش آنها در مقولۀ نظم فرهنگی و کارکرد مفیدی که در جهت نزدیکی اقوام ایرانی و همبستگی ملّی ایجاد می‌نموده اند، پی برد. تفاصيل المقالة