بی شک عشق به وطن از مهم‌ترین امور مهم و مضامین حساسی است که شاعران وطن به آن می‌پرداختند و عشق به خاک و سرزمین و وطن یکی از ارکان مهم شعر شاعران به شمار می‌آید و در اعماق وجود بیشتر مردم جای دارد. حس میهن‌پرستی و وطن دوستی در طول تاریخ بشری در میان همۀ اقوام و ملل به اشکال گوناگونی رواج داشته است. محمد ماغوط از شعرا و نویسندگان و بزرگان ادبیات معاصر عربی و از پیشوایان و پایه‌گذاران شعر نثر محسوب می‌گردد. اهل سوریه است اما بخشی از عمرش را در لبنان سپری نمود. او مانند دو هم‌وطن دیگرش آدونیس و نزار قبانی سال‌ها دور از وطنش زندگی کرده است. اما ملک الشعرا بهار از برجسته‌ترین شاعران و نویسندگان، نمایندۀ فعال و مبارز چندین دورۀ مجلس شورای ملی و از سرشناس‌ترین روزنامه نگاران و رجال و روشنفکران سیاسی دورۀ مشروطه و نیمۀ نخست سلطنت پهلوی است، زندگی سیاسی او از آغاز نهضت ملی مشروطیت مانند دیگر جنبه های زندگانی او پیچیده و پر فراز و نشیب است و از جانب دیگر با آفرینش‌های علمی و ادبی او پیوندی تنگاتنگ دارد. هر دو شاعر تحت تأثیر شرایط بد جامعه اشعار سیاسی و وطنی خویش را سروده‌اند با سرودن اشعار وطنی، حس وطن دوستی مخاطبان را تحریک می‌کردند و بذر نفرت از دشمنان را در دل آنان می‌کاشتند هردو شاعر در دوره‌های سخت استعمار، فقر، محرومیت، فساد، ظلم، زندگی خویش را آغاز نمودند و هر دو از اوضاع سیاسی حاکم زمان خود شرایط مشابهی داشتند. تفاصيل المقالة

بازی‌های فولکلوری بخش مهمی از فرهنگ عمومی هر ملت را تشکیل می‌دهند. این بازی‌ها بیش‌تر جنبه‌ قومی و محلی داشته و به عنوان میراثی گران‌بها، هویت ملی و فرهنگی اقوام گذشته را بیان می‌کنند. بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهند که ورزش و بازی جزء تفکیک ناپذیر زندگی اجتماعی انسان است و با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی هر منطقه بازی‌ها و ورزش‌هایی رواج دارد که در بسیاری از موارد نفوذ بیش‌تری در سرزمین‌های پیرامونی پیدا کرده است. شعر جاهلی دیوان دانش‌ها، باورها، بازی‌ها، آداب و رسوم، اعتقادات و تاریخ و فرهنگ عرب در این عصر به شمار می‌رود. از این ‌رو بسیاری از بازی‌های بومی محلّی آن‌ها در شعر این دوره تجلّی یافته است. در دوره‌ معاصر شاعرانی مانند احمد شوقی، نزار قبانی، حافظ ابراهیم، سامی البارودی و خلیل مطران به بازی‌های فولکلوری به صورت ضمنی در اشعارشان اشاراتی داشته‌اند. همچنین این شاعران در اشعارشان مطالبی را در مورد مسابقات و شمشیربازی‌ها و بازی در نوادی(باشگاه‌ها) ایراد فرمودند. تفاصيل المقالة

با گسترش اسلام چه از طریق ترویج فرهنگی و چه از طریق نبردها و جنگ‌های توسعه‌طلبانه؛ می‌توان به نفوذ هرچه بیش‌تر اسلام از یک سو و از سویی دیگر رویکرد جدید فرهنگی در بین ادبا، نویسندگان، مورخان و شعرا در زمینه تحولات اجتماعی اشاره داشت. از جمله بخش‌های ادبی که تحت تأثیر تحولات اجتماعی و سیاسی دوره خود قرار داشته حوزه شعر بوده است. در این دوره شعرای بسیاری بودند، از قبیل اخطل، فرزدق، و جریر در دوره امویان و متنبی و ابوتمام، که با توصیف و شرح فتوحات در قالب جنگاوری و تدبیر فرماندهان و لشکریان افتخار پیروزی‌ها را به خلفا نسبت می‌دادند، و در بیش‌تر این اشعار اشاره‌های مستقیم و غیرمستقیم به خلیفه و تبریک به او وجود دارد. تفاصيل المقالة

رثاء در شعر احمد وائلی به غایت برجسته است، و ایشان توانسته است از نظر سبک و محتوا به قله‌های این سبک دست یابد. او برای شعر رسالت بزرگی در پیام‌رسانی و ارشاد قائل بود و معتقد بود شاعر متعهد باید پیام رسان و راهنما باشد و همانطور که منبر رسالت دارد شعر نیز دارای نقش و رسالت است. وی نه‌تنها به بیان دشواری‌ها و چالش‌های موجود در جامعه اسلامی می‌پردازد بلکه مردم را به بصیرت، آگاهی، پایداری و مبارزه علیه استبداد و استعمار نیز فرا می‌خواند. اصالت اسلامی- شیعه و پرهیز از غرب گرایی و تفرقه، مشخصه آشکار اندیشه وائلی است. بکارگیری ساختارهای خطابی استوار، توجه به مسائل فکری، اعتقادی، نیازها و خواسته‌های کنونی مسلمانان از جمله ویژگی‌های بارز شعر دینی او است. می‌توان در نمونه‌های شعری ایشان نوآوری و ابداع را به وضوح مشاهده کرد. وائلی یک شاعر متعهد به تمام معنا بود. شعر نزد وائلی جنبه تفریح و ذوق و دوست داشتن نداشت بلکه او برای شعر رسالت بزرگی در پیام‌رسانی و ارشاد قائل بود و شاعر متعهد باید پیام‌رسان و راهنما باشد. تفاصيل المقالة

المستخلص:کثیرا من الشعراءالعراقیین تطرقوا فی اشعارهم الی الوضع السائد و الحاکم علی الشعب العراقی و مدی ظلم الحاکم و المحتل لبلادهم ونهجوا مناهج مختلفة لتبین ما حلّ بوطنهم العراق. و من هذه المناهج التی کان لها صدی مؤثر و فعّال فی نفوس العراقیین هو استخدام الشعر الساخر و قد برزالکثیر من الشعراء الساخرون یتخذون من الشعر الساخر سلاحا للدفاع عن مبادئهم و تنویر افکارشعبهم المضطهد .ومن هؤلاء الشعراء محمدرضا الشبیبی الذي یعد من ابرز الشعراء العراقیین الذین وظّفوا السخریة في معالجة الکثیر من القضایا الاجتماعیة،الثقافیة،الدینیة والسیاسیة فی مجتمعه العراقی خاصة و قضایا الوطن العربي عامة.إنَّ الشبیبی و أفکاره السیاسیّة تجاوزت إطار العراق وشملت اطاراً أوسع واشمل وهوالإطارالعربي، فقد کبر الوطن في فکره ،وصورته علی قلمه فهو لم یعد یبکي علی الفرات فرداً بل بدأ یبکي علی الجزیرة العربیة بأکملها.وأخذ یسخر ممّا حلّ بالوطن العربي یسخر من القادة ،یسخرمن رجال الدین ویسخرمن العادات والتقالیدوما شابه ذلک.فهذه الدراسة اعتمدت علی المنهج الوصفی- التحلیلی في معالجة ملامح السخریة فی شعر محمدرضا الشبیبی و تبین اهدافه من توظیف هکذا فن للوصول الی غایاته.الکلمات الدلیلیة:السخریة-الشبیبی-العراق-الشعر-الساخر تفاصيل المقالة

لما کانت الأفکار التی تعرض فی الابداع الشعری من خلال ما یوحی بها النص، والتی ستدور فی ذهن المتلقی، لیست بالشیء الوحید فیها کی تبلغ بالنص الشعری الذروة، لذلک وضع النقاد بدءً بالأوائل الغربیین، ووصولاً بالمتأخرین العرب، خصائص وإشارات سبعة قد تکون متفقة لما قیل من الشعر من حیث جودته وبلوغه قمة المتعة الفنیة، وطبعاً تختلف الخصائص الممیزة لکل شعر باختلاف أفراده و طبائعم، حیث یعد هذا سبباً لغلبة بعض الخصائص من شخص إلی آخر، أو من مجتمع إلی آخر. وهذه الخصائص تنحصر ضمن عناصر سبعة عبارة عن اللغة الشعریة، والتجربة الفنیة، والعاطفة الشعریة، ومستوی الإهتمام، ودرجة التعقید الشعری، والإیقاع الموسیقی، والشکل، فثمة معاییر نقدیة تترشح من هذه العناصر لتشخص مستوی الجودة الشعریة. اعتمد المقال علی المنهج التوصیفی التحلیلی فی اسلوب المقارنة بین الاتجاهین لاتخاذ اسلوب التطبیق النصی. تفاصيل المقالة

تناولت هذه الدراسة العنف الثوری والنفحة الجماهیریة الشعبیة فی شعر محمد مهدی الجواهری الذی عاش فی زمن مخاض الحوادث والتطورات السیاسیة التی مرت علی العراق بدء من ثورة العشرین وانتهاءً بحزب البعث، فالعنف الثوری فی شعر الجواهری یعود إلی الطبیعة المزاجیة العنیفة التی تمتاز بها شخصیة الجواهری. فعنف الجواهری لیس بالعنف الذی یوحی بالخشونة والحقد، فهو عنف تتطلبه ضرورة الموقف والزمن وهو عنف قد جاء بمثابة رد فعل طبیعی لواقعٍ مر. إنَّ وظیفة الجواهری بالنسبة للجماهیر تکون مضاعفة فهو فضلاً عن اشتراکه مع الجماهیر فی ایجاد الحدث فإنه یری نفسه مسؤولاً عن حفظ ذلک الحدث بقصائده وأشعاره لذلک کانت أشعاره کالماء والهواء یتلقاها الناس بحرارة وینشدونها حباً. وبحکم العلاقة الوطیدة بین الجواهری وبقیة الجماهیر فالشعبیة کانت من مضامین شعر الجواهری، فلا یغیب عن أی قضیة تحف الشعب دون أن یلتفت إلیها أو یشیر بها أو یدافع عنها. فالجواهری وإن کان مغترباً لم ینسی شعبه وهمومهم ومعاناتهم. تفاصيل المقالة

تناولت هذه الدراسه النقدیة لشعر محمد مهدی الجواهری حول حزب البعث الکافر الذی عاش فی زمن مخاض الحوادث والتطورات السیاسیة التی مرت علی العراق بدءً من ثورة العشرین وانتهاءً بحزب البعث. وبحکم العلاقة الوطیدة بین الجواهری وقادة البعث فالمدح والتمجید لهم کانت من مضامین شعره فلا یغیب عن أی قضیة تخص البعث دون أن یلتفت إلیها أو یشیر بها أو یدافع عنها فالجواهری وإن کان شیعیاً ومن عائلة عریقة فی العلم والأدب والدین لکنه نسی شعبه وهمومهم وظلم هذا الحزب الکافر. فالتمجید والمدح للبعثیین فی الشعر الجواهری یعود إلی الطبیعة المزاجیة العنیفة التی تمتاز بها شخصیته. فلذلک لمسنا الحاجة الماسة لتناول شعره ولاسیما إنَّ الدراسات التی تناولت الجواهری وشعره تفتقد الموضوعیة فکثیراً ما کتب عنه فی العالم العربی والاسلامی یبرز فیه إنحیاز وتقلید فالمدیح تلی المدیح وتمجید فی غیر موضعه، صحیح إنَّ الجواهری شاعر کبیر ولکن له عثرات لا تغتفر ولو قلنا أکثر قصائده فی تمجید الملوک والرؤساء ربما کان لکسب الشهرة والتملق والأموال ککثیراً من الشعراء ما ظلمناه. تفاصيل المقالة

تطرقت هذه الدراسة التناقض فی شعر محمدمهدی الجواهری الذی عاش فی زمن مخاض الحوادث و التطورات السیاسیة، التی مرت علی العراق بدءً من ثورة العشرین بقیادة علماء الدین، و انتهاءً بحزب البعث و صدام حسین. کان الجواهری متناقضاً فی شعره تجاه حزب البعث، و علماء الدین، و الحرکة الاسلامیة المعاصرة، و المد الأحمر الشیوعی الذی سیطر علی الشارع العراقی فی عهد عبدالکریم قاسم. فللجواهری مواقف تجاه تلک الحوادث تبرز بصورة ساخرة فی شعره السیاسی، و مواقفه من خلال القاء الضوء علی شعره السیاسی فی المراحل التاریخیة، التی مرّت علی العراق و تحتاج الی رؤیة موضوعیة. تفاصيل المقالة