معناشناسی به مطالعه معنا می‌پردازد. معنا آگاهی از بافت فرهنگی و رابطه یک واژه با واژگان دیگر در یک متن است. واسطه میان گیرنده و فرستنده پیام در معناشناسی، واژگانی است که هم گیرنده پیام با آن آشنا بوده وهم در حوزه فرهنگی اهل زبان بیگانه نبوده است. در این مقاله با استفاده از معناشناسی، بر اساس بافت زبانی با بررسی روابط هم‌نشینی به تحلیل معنای جهاد با تکیه بر سیر نزول قرآن می‌پردازد. استفاده از روش ترتیب نزول و تطور معنایی دستاوردهای فراوانی دارد؛ از جمله آن که با این بررسی می‌توان به معنای واژگان لحظه به لحظه آگاه شد و از الهامات و مضامین رفیع جهاد در تک تک آیات وحی در جهت تعالی شبکه گسترده آن؛ هم‌گرایی و واگرایی با دیگر واژگان بافت متن آشنا شد که این شبکه معنایی در آخر خواننده را به کشف مراد کلام وحی آشنا می‌سازد. از دیگر کارکردهای بستر تاریخی واژگان؛ ترسیم منحنی‌های تحول موضوع جهاد و بسامد آن در سال‌های مختلف نزول وحی است. جهاد به معنای تحمل مشقت‌ها و سختی‌ها است که اوج آن را می‌توان در بذل جان و مال در راه اهداف الهی به شکل ویژه در مدینه مشاهده کرد. از هم‌نشین‌های جهاد، باید به واژگان ایمان، هاجروا، أنفس، أموال، واغلظ، فی سبیل الله و أیمان اشاره کرد که از امتزاج و ترکیب آن‌ها پدیداری کاملاً همگن و معنادار به دست می‌آید. تفاصيل المقالة

التبیان فی تفسیر القرآن، تألیف شیخ طوسی، اولین تفسیر جامع و اجتهادی قرآن در شیعه است. در این تفسیر که بخش قابل توجهی از آن را روایات و اقوال تفسیری تشکیل داده، نقل روایات اهل بیت(ع) شیوه متفاوتی از دوره پیش و پس از خود دارد. این موضوع با توجه به جایگاه شیخ طوسی در حدیث شیعه به عنوان مؤلف دو کتاب از کتب اربعه حدیثی، اهمیت بیش‌تری پیدا می‌کند. بیش‌تر روایات نقل شده در این تفسیر به شیوه مرسوم نقل روایات و به طور صریح، در تفسیر منعکس نشده و اصل حاکم بر نقل روایات اهل بیت(ع) در التبیان، اشاره به وجود روایت در موضوع مورد بحث آیات و پرهیز از نقل مستقیم روایات است. مؤلف همچنین از روش‌های متفاوتی نظیر اشاره به موضوع روایت، ذکر واژگان کلیدی روایت، استفاده از واژگان دال بر روایات شیعه و الفاظ مجهول استفاده کرده است. می توان گفت که انگیزه و شرایط زمانی و مکانی تألیف(فضای گفتمان) این تفسیر در کمیت و کیفیت نقل روایات اهل بیت(ع) نقش مؤثری داشته و مؤلف سعی در تألیف تفسیر تقریبی داشته است. تفاصيل المقالة

مطالعۀ تحول معنایی واژگان قرآن از عصر پیش از نزول تا ادوار بعد یک ضرورت است و فهم‌صحیح معنای آیات بدون آن میسر نیست. از جملۀ مؤلفه‌‌های تأثیرگذار در معنای واژگان، روابط آنها با همدیگر در متن، به‌ویژه رابطۀ هم‌نشینی کلمات است. در این مطالعه به تبیین محور‌های هم‌نشینی اهل و مؤلفه‌‌های معنایی آن از دورۀ پیش از اسلام تا عصر نزول می‌پردازیم و می‌کوشیم نشان دهیم رابطۀ هم‌نشینی اهل و کاربست آن با ضمائر که در دورۀ پیش از اسلام مشاهده می‌شود به قرآن راه یافته، و همنشین‌‌های جدیدی نیز در عصر نزول به اهل افزوده شده که به توسعۀ کاربست‌‌های زبانی آن انجامیده است. واژۀ اهل فقط در قالب ترکیب اضافی در قرآن به‌کار رفته، و به لحاظ ساختار نحوی با اسم ظاهر و ضمیر هم‌نشین شده است. در میان اسم‌های ظاهر، واژۀ الکتاب و اسامی مکان بیش‌ترین هم‌نشینی را با اهل دارد؛ همچنان که اسامی پیامبران نیز، بیش‌ترین هم‌نشینی را همچون مرجع ضمائر متصل به اهل دارا است. همچنین، معنای اختصاص، تعلق و انس را در همۀ این همنشین‌ها می‌توان دید. تفاصيل المقالة