-
المقاله
1 - وجد در امهات متون منثور عرفانی قرون 4-6 (ه.ق)تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 1 , السنة 16 , بهار 1403وجد از جمله واردات غیبی است که با احداث صفاتی چون سرور، حزن، فرح و ترح موجب انقطاع سالک از استشعار به خود میشود. وجد در متون عرفانی با تعاریف متعددی نظیر غلبه حال، اصابت الم، آتشی افروخته و مانند اینها به کار رفته است. نظر به گستردگی تعاریف و مفاهیم وجد، در این پژوهش أکثروجد از جمله واردات غیبی است که با احداث صفاتی چون سرور، حزن، فرح و ترح موجب انقطاع سالک از استشعار به خود میشود. وجد در متون عرفانی با تعاریف متعددی نظیر غلبه حال، اصابت الم، آتشی افروخته و مانند اینها به کار رفته است. نظر به گستردگی تعاریف و مفاهیم وجد، در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و نیز اسناد کتابخانهای به بررسی و طبقهبندی آن در امهات متون منثور عرفانی قرون (۴-۶) هجری قمری پرداخته شده است. نتایج بررسی نشان میدهد: وجد موهبتی الهی است که بیتکلف به دل آید و اکتسابی نیست. سیر بررسی مفهوم وجد بیانگر آن است که اسبابی زمینه دریافت این وارد غیبی را فراهم میکند و نیز شامل اقسام و مراتبی است که تعیین کننده درجه وجد واجدان و تقسیم آنان به مبتدی، متوسط و منتهی است. نمود و آثار وجد با توجه به قوّت و ظرفیت واجدان متفاوت بوده با خود پیامدهای معرفتی به همراه دارد. تفاصيل المقالة -
المقاله
2 - بومی گرایی رئالیستی در اقلیم جنوب (مطالعۀ مورد پژوهانه: رمان «داستان یک شهر» احمد محمود)تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 1 , السنة 14 , بهار 1401رئالیسم به معنای واقع گرایی است و هدف از آن نمایش دنیای واقعی، عینی و بیرونی و روایت و تحلیل پدیده ها، با نگاه علّت و معلولی از طریق بازآفرینی دقیق جزئیات زندگی است که در مفهومی خاص برای اشاره به جنبش ادبی قرن نوزدهم فرانسه و در مفهومی عام به سبکی ادبی اطلاق می شود که ه أکثررئالیسم به معنای واقع گرایی است و هدف از آن نمایش دنیای واقعی، عینی و بیرونی و روایت و تحلیل پدیده ها، با نگاه علّت و معلولی از طریق بازآفرینی دقیق جزئیات زندگی است که در مفهومی خاص برای اشاره به جنبش ادبی قرن نوزدهم فرانسه و در مفهومی عام به سبکی ادبی اطلاق می شود که هنوز در ادبیات داستانی استمرار دارد. یکی از جلوه های جمالی این مکتب، داستان اقلیمی است که غالباً سویه ای رئالیستی دارد و گواه آن است که عمده ترین مواد اوّلیه و شالودۀ اصلی در ساخت و بافت یک اثر ادبی به خاستگاه اقلیمی نویسنده باز می گردد. از میان داستان نویسان ایران، احمد محمود از آن دست نویسندگانی است که در رمان هایش با بسامد بالایی از مؤلّفه های رئالیستی مواجه می شویم. او به عنوان یکی از شخصیت های تأثیرگذار در پیشبرد ادبیات اقلیمی، اغلب رمان های خود به ویژه رمان داستان یک شهر را در جغرافیایی کاملاً بومی ذیل مکتب رئالیسم عرضه کرده است. این پژوهش بر آن است تا با رویکردی توصیفی – تحلیلی، ضمن معرّفی مباحث کاربردی در حوزة واقع گرایی، چگونگی بازتاب مؤلّفههای رئالیسم بومی در اقلیم جنوب را در رمان مذکور در دو حوزۀ ساختار (فرم) و محتوا مورد کاوش و تحلیل قرار دهد. یافته ها نشان می دهد احمد محمود به واسطۀ علاقة وافر به تاریخ و ذکر واقعیات روز جامعه و نیز عشق و دلبستگی تعصّب آمیز به جنوب و مظاهر اقلیمی، در زمرۀ رئالیست های اقلیم گرا جای می گیرد. تفاصيل المقالة -
المقاله
3 - بررسی مرگ از دیدگاه پدیدارشناسی غیریت در رمان گاوخونیتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 4 , السنة 14 , پاییز 1401پدیدارشناسی جریانی است که هدف اصلی آن، رسیدن به شناخت واقعی ماهیات و ذات است رها از هرگونه پیش فرض و پیش داوری؛ به گونه ای که هستی واقعی و راستین موجود از جانب خویش اجازه ظهور یابد و دخالت ذهن و محتویات آن از سر راه موجودات کنار رود و با تقلیل یا فروکاست بتوان به توصی أکثرپدیدارشناسی جریانی است که هدف اصلی آن، رسیدن به شناخت واقعی ماهیات و ذات است رها از هرگونه پیش فرض و پیش داوری؛ به گونه ای که هستی واقعی و راستین موجود از جانب خویش اجازه ظهور یابد و دخالت ذهن و محتویات آن از سر راه موجودات کنار رود و با تقلیل یا فروکاست بتوان به توصیفی اصیل و واقعی از هستی موجودات دست یافت. جعفر مدرس صادقی یکی از نویسندگان مطرح ادبیات معاصر ایران است که در زمینه های مختلف از جمله داستان، رمان و نیز در حوزۀ ترجمه و ویرایش و تصحیح متون کلاسیک فعالیت های شایان توجهی داشته است.او هر چند رسما پدیدارشناس نیست، اما آرایی در نویسندگی دارد که به پدیدارشناسان نزدیک است. در این مقاله مفهوم اساسی مرگ از دیدگاه پدیدارشناسی و به طور خاص پدیدارشناسی غیریت، در رمان گاو خونی نوشته جعفر مدرس صادقی معرفی و تحلیل می شود. کوشش برآن است که سیطرۀ مرگ بر فضای رمان نشان داده شود و بر اساس شواهد متن رابطه شخصیت اصلی رمان (راوی) با مرگ از دیدگاه پدیدارشناسی بررسی شود. مرگ به مثابه رویدادی آینده و خارج از فهم بر اشخاص داستان فرود آمده آنان را از مقام سوژه بودن خارج ساخته منفعل می سازد. تفاصيل المقالة -
المقاله
4 - آشناییزدایی از سازههای داستان در شش داستان پست مدرن معاصر فارسیتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 4 , السنة 13 , پاییز 1400آشناییزدایی در اصطلاح ادبی غریبهسازی آن بخش از ادبیت متن است که برای مخاطب آشناست. این تکنیک ادبی اولین بار در مکتب شکلگرایان روسی پدید آمد. در داستاننویسی نو، آشناییزدایی از راه بیان و استفاده متفاوت از عناصر داستان مطرح میشود. داستانهای پست مدرن معاصر فارسی به أکثرآشناییزدایی در اصطلاح ادبی غریبهسازی آن بخش از ادبیت متن است که برای مخاطب آشناست. این تکنیک ادبی اولین بار در مکتب شکلگرایان روسی پدید آمد. در داستاننویسی نو، آشناییزدایی از راه بیان و استفاده متفاوت از عناصر داستان مطرح میشود. داستانهای پست مدرن معاصر فارسی به سبب گزینش آشناییزدایی در عناصر داستانی از قبیل دیدگاه، مضمون، فضاسازی، زمان، فرم، لحن و پایانبندی متفاوت در هالهای از شگردهای نو قرار میگیرند و خواننده را مجبور میسازند بارها این داستانها را بخواند تا به کشف مورد نظر نویسنده دست پیدا کند. این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی و به شیوه کتابخانهای در صدد آن است که ضمن شناخت آشناییزدایی از سازههای داستان در داستانهای پست مدرن به نقد و بررسی شش داستان از بیژن نجدی، هادی خورشاهیان، مهدی یزدانی خرم، لیلا صادقی و بررسی عناصر سازنده در آنها بپردازد. تفاصيل المقالة -
المقاله
5 - روایت شناسی «سمفونی مردگان» عباس معروفی براساس نظریۀ سیمپسونتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 5 , السنة 14 , زمستان 1401این پژوهش به شیوۀ تحلیلی- توصیفی می کوشد تا دیدگاه روایتگری را در رمان عباس معروفی با عنوان سمفونی مردگان بررسی کند. این مطالعه براساس الگوی پیشنهادی سیمپسون 1993م. صورت می گیرد که در آن روایت و دیدگاه روایی به شکلی نظام یافته و روشمند بررسی می شوند. ابتدا تلاش بر آن اس أکثراین پژوهش به شیوۀ تحلیلی- توصیفی می کوشد تا دیدگاه روایتگری را در رمان عباس معروفی با عنوان سمفونی مردگان بررسی کند. این مطالعه براساس الگوی پیشنهادی سیمپسون 1993م. صورت می گیرد که در آن روایت و دیدگاه روایی به شکلی نظام یافته و روشمند بررسی می شوند. ابتدا تلاش بر آن است که دریابیم راوی در این داستان براساس الگوی سیمپسون، از چه نوعی است و سپس بررسی کنیم که آیا وجهیّت داستان مثبت، منفی و یا خنثی است. فرض ما براین است که راوی سومشخص و وجهیّت داستان در متن براساس تقسیمبندیهای سیمپسون، مثبت است. در این تحقیق داده ها بر اساس گفته ها و ابزارهای تحلیلی بیان شده در نظریه مذکور، مورد بررسی قرار گرفته است. با مطالعۀ این پژوهش درمی یابیم که راوی میان اولشخص و سومشخص در تغییر است که هرکدام در پیشبرد روایت تأثیرداشته است. وجهیت غالب در متن داستان براساس تقسیمبندیهای سیمپسون، مثبت است کهنشان از تعهّد و اعتمادبهنفس راوی دربارة ماجراهای داستان و دیدگاه قاطع او در مورد جهل و تعصب درتقابل با روشنفکری وآگاهی است. نظام وجهی بهکاررفته در رمان امری و التزامی است که بااستفاده از فعلهای وجهی-واژگانی، کلمات احساسی مانند صفات و قیود ارزیابیکننده، افعال گزارشی که بیانگر افکار و کنشهاست و جملات تعمیمدهنده، آن را نشان داده است. البته در برخی قسمتهای داستان وجهیت منفی است که حاکی از تردید و دودلی شخصیتهای داستان است. تفاصيل المقالة -
المقاله
6 - جمال و جمالشناسی مولانا در مثنوی، با تکیه به غیب و شهادت، به مثابۀ استعارۀ اصلی اندیشۀ اوتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 4 , السنة 15 , زمستان 1402جمال از نگاه مولوی تجلّی حق و بروز و ظهور لطف خداوند به هستی است. بنابراین جمالشناسی عارف دانشی است که به یاری آن میتوان از نحوۀ ظهور نور تجلّی بر عالم شهادت، آگاهی یافت. مولانا در جایگاه عارفی بزرگ و کمنظیر، به ویژه پس از آشنایی با شمس که چشم سرش بسته و چشم دلش گشود أکثرجمال از نگاه مولوی تجلّی حق و بروز و ظهور لطف خداوند به هستی است. بنابراین جمالشناسی عارف دانشی است که به یاری آن میتوان از نحوۀ ظهور نور تجلّی بر عالم شهادت، آگاهی یافت. مولانا در جایگاه عارفی بزرگ و کمنظیر، به ویژه پس از آشنایی با شمس که چشم سرش بسته و چشم دلش گشوده شد، در تمام اجزای هستی نور حق را مشاهده کرده و کوشیده است تصویری از این مشاهدات خویش ترسیم نماید. این مقاله سر آن دارد که بخشی از این دریافت را که شامل ذات جمال و جلوههای آن در جهان است، بررسی نماید. اطلاعات مربوط به مقاله با شیوۀ کتابخانهای به دست آمده و این اطلاعات پس از مقولهبندی، با شیوۀ کیفی، توصیف، تحلیل و گزارش شده است. هدف نویسندگان بازشناسی طرز تلقی مولانا از جمال است و نتایج تحقیق نشان میدهد که او به دلیل استغراق در جمال و بهرهگیری از شهود و اشراق، در حدی باور نکردنی به رابطۀ جمال و جمیل پیبرده است. امّا نکتۀ اصلی این است که او این زیباییها را در چارچوب استعارۀ مرکزی اندیشهاش؛ یعنی استعارۀ شهادت و غیب، گنجانیده است. تفاصيل المقالة -
المقاله
7 - «حیرت» ناشناختۀ وادی عرفان از منظر مولانا و عطارتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 1 , السنة 15 , بهار 1402بنای جهان بر هاله ای از اسرار پنهان استوار است که سالک را در وادی عرفان با چالش های بزرگی رو در رو می سازد و او را قدم به قدم در این منزلگاه با چراغ های روشنی که به نور معرفت افروخته به سرمنزل مقصود می رساند. بی گمان حاصل مواجهه او با رازها و اسرار نهفتۀ جهان هستی أکثربنای جهان بر هاله ای از اسرار پنهان استوار است که سالک را در وادی عرفان با چالش های بزرگی رو در رو می سازد و او را قدم به قدم در این منزلگاه با چراغ های روشنی که به نور معرفت افروخته به سرمنزل مقصود می رساند. بی گمان حاصل مواجهه او با رازها و اسرار نهفتۀ جهان هستی حیرت خواهد بود. عجز و ناتوانی او در حلقۀ سرگردانی تا به کشف و شهود و تجلی نیانجامد معرفت و فنا حاصل نخواهد شد و سالک همواره طالب افزونی حیرت خویش است و مصداق این کلام مشهور پیامبر (ص) که ربّ زدنی تحیراًفیک، در این میان ششمین درگاه عرفان که سالک را در مسیر پر تلاطم عشق و حقیقت به ذات حقیقت لایتناهی وصل خواهد کرد، حیرت است. بسیاری از عرفا از مقام حیرت و نقش آن در خلق اندیشه های عمیق به شکل های متفاوت سخن گفته اند. مولانا در مثنوی نگاه عاشقانه و ژرفی به حیرت دارد و تنها به چشم یک مسیر به آن نگاه نمی کند بلکه آن را از مهم ترین راه ها در سلوک عرفانی برای وصال معشوق می داند. در منطق الطیر عطار یکی از وادی هایی که سالک و عارف در سلوک عرفانی خود برای رسیدن به خودشناسی و خداشناسی باید آن را طی کنند حیرت است و شاید به تعبیری سی مرغ عاشق از سر حیرت است که در کوچه پس کوچه های هفت شهر عطار سیمرغ را می آفرینند. تفاصيل المقالة -
المقاله
8 - بررسی رمان «عریان در برابر باد» اثر احمد شاکری از منظر کهنالگوهای یونگتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 2 , السنة 15 , تابستان 1402یکی از رویکردهای نقد ادبی معاصر که مورد توجه پژوهشگران قرارگرفته نقد روانشناختی است. کهنالگوها که محتوای ناخودآگاه جمعی محسوب میشوند در شخصیت انسانها، به عنوان میراثی از گذشتگان قابل تحلیل هستند. فرد با به تعادل رساندن چهار کهنالگوی نقاب، سایه، آنیما، آنیموس در وجود أکثریکی از رویکردهای نقد ادبی معاصر که مورد توجه پژوهشگران قرارگرفته نقد روانشناختی است. کهنالگوها که محتوای ناخودآگاه جمعی محسوب میشوند در شخصیت انسانها، به عنوان میراثی از گذشتگان قابل تحلیل هستند. فرد با به تعادل رساندن چهار کهنالگوی نقاب، سایه، آنیما، آنیموس در وجود خود میتواند خود واقعی را بروز داده و به فردانیت برسد. این نوشتار به روش تحلیلی- توصیفی به بررسی کهنالگوها در رمان عریان در برابر باد اثر احمد شاکری بر مبنای نظریات یونگ میپردازد. این رمان از رمانهای حوزۀ ادبیات دفاع مقدس است که به روایت ماجرای نوجوانی از روستای کانیچاو پرداخته و راز شهدای تپۀ برهانی را پس از سالها بازگشایی میکند. این پژوهش متناسب با شرایطِ داستان زمینۀ بازنمایی کهنالگوهای یاد شده را فراهم آورده و نشان میدهد در رمان به دلیل حضور شخصیتهای منفی، کهنالگوهای سایه و نقاب تأثیر بسزایی داشته و فضای داستان را تیره و تار نمودهاند. با تلاش شخصیت اصلی رمان - یوسف- سایه و نقابها یکی پس از دیگری کنار رفته و واقعیت برای اهالی روشن میشود. پافشاری بر جنبههای منفی، زمینۀ بروز خود واقعی شخصیتهای داستان را فراهم نیاورده و تنها ماهیت آنان را برای اهالی آشکار ساخته است. تفاصيل المقالة -
المقاله
9 - ویژگی های شاخص بلاغی و محتوایی شطحیات بایزیدتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 5 , السنة 11 , زمستان 1398عارف گرچه لحظات و آناتی از عمر خویش را در عالم برتر ملکوت به سرمی برد که صباح و مساء و مکان ندارد و تهی از هرگونه کثرت است، هنگام نقل تجربیات خود از وحدت، ناچار از توسل به ابزارهای عالم کثرت که مفهوم و منطوق است می گردد و برای توصیف خاطرات خود، هم از زبان حقیقی و هم از أکثرعارف گرچه لحظات و آناتی از عمر خویش را در عالم برتر ملکوت به سرمی برد که صباح و مساء و مکان ندارد و تهی از هرگونه کثرت است، هنگام نقل تجربیات خود از وحدت، ناچار از توسل به ابزارهای عالم کثرت که مفهوم و منطوق است می گردد و برای توصیف خاطرات خود، هم از زبان حقیقی و هم از زبان مجازی استعانت می جوید، با وصف این سخنان وی متناقض نما و نیازمند شرح و تأویل می گردد. بایزید بسطامی پس از شهود یگانگی نفس فردی خویش با نفس کلی یا نامتناهی از عروض احوال و تجارب گوناگونی گزارش کرده که زبان وصف او را هنری و جمال شناسانه و گزاره های عارفانه اش را از منظر برخی بی معنی و از منظر گروهی حقیقت ولی غیرقابل نفی و اثبات ساخته است. وی در توصیفات خود از عالم وحدت محض، از زبان حقیقی و مجازی و انواع صور خیال چون تشبیه، استعاره، نماد و... بهره می جوید و با ابزارهای بلاغی مخاطب مبتدی سلوک را با شهود حق، مرتبه اللهی انسان، لامکانی و لازمانی عالم ورای حد تقریر آشنا می سازد. سخنان شطح آمیز، گرچه برای ارزش استحسانی و زیبایی های شاعرانه از زبان وی سرریز نکرده اند، دارای تصاویر خیالی پنداری و پدیداری اند. این مقاله بر آن است تا ویژگی های ساختاری شاخص شطحیات وی را از نظر بلاغی و محتوایی بررسی نماید. تفاصيل المقالة -
المقاله
10 - نقد پسااستعماری آثار روح انگیز شریفیانتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 1 , السنة 8 , بهار 1395مطالعات پسااستعماری یکی از رویکردهای انتقادی است که در دهههای اخیر در حوزه مطالعات فرهنگی به وجودآمده ،این رویکرد در واقع بیانگر بازتاب نوعی واکنش به استعمار و میراث فرهنگی،اجتماعی و سیاسی ناشی از آن است.مطالعات پسااستعماری بر نقش عوامل شناختی و فرهنگی تکیه دارد و أکثرمطالعات پسااستعماری یکی از رویکردهای انتقادی است که در دهههای اخیر در حوزه مطالعات فرهنگی به وجودآمده ،این رویکرد در واقع بیانگر بازتاب نوعی واکنش به استعمار و میراث فرهنگی،اجتماعی و سیاسی ناشی از آن است.مطالعات پسااستعماری بر نقش عوامل شناختی و فرهنگی تکیه دارد و تلاش میکند تا شیوههای متفاوتی را که استعمارگران در طول تاریخ به وسیله آنها به استعمار جوامع پرداختهاند فاش کند.توزیع نامتوازن ثروت و جمعیت که در دوران پسااستعماری نمود بیشتری پیدا کرد به افزایش روند مهاجرت دامن زد. مهاجرت هویت فردی را ذوب میکند و مفاهیمی همچون زبان ، مکان،نژاد و برخوردها را دستخوش تغییر میکند.مهاجرت به عنوان پدیدهای نو، پیامی در دنیای پسااستعماری محسوب میشود و از دیدگاههای مختلف قابل بررسی است.در مقاله حاضر پس از تبیین اصول نظریهی پسااستعماری و مولفههای آن ،انعکاس آن را بر آثار روح انگیز شریفیان -نویسنده مهاجر ایرانی و ساکن لندن-مورد بررسی قرار میدهیم. تفاصيل المقالة -
المقاله
11 - مقایسه نقش و ویژگی های دبیران در شاهنامه و تاریخ بیهقیتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 1 , السنة 7 , بهار 1394پیدایش دبیر درایران سابقه ای بس طولانی دارد.با توجه به ضرورت و اهمیت حضوردبیران در دربار، شاهان نقش ها و وظایف خاص به آنها می بخشیدند و با شرایط و ویژگی های منحصر به فرد خود، در طبقه ای خاص قرارمی گرفتند.شاهنامه و تاریخ بیهقی دو روایتگر معاصر، تاریخ ایران را با صداقت و أکثرپیدایش دبیر درایران سابقه ای بس طولانی دارد.با توجه به ضرورت و اهمیت حضوردبیران در دربار، شاهان نقش ها و وظایف خاص به آنها می بخشیدند و با شرایط و ویژگی های منحصر به فرد خود، در طبقه ای خاص قرارمی گرفتند.شاهنامه و تاریخ بیهقی دو روایتگر معاصر، تاریخ ایران را با صداقت و دقت در دو عهد متفاوت ساسانی و غزنوی به تصویر می کشند و به معرفی نقش و وظایف دبیران در دربار می پردازند از شرایط و وظایف یکسان آنها می توان دریافت که دبیری پیشه ای با اهمیت و برای جامعه ی دربار ضروری محسوب می شده است . این مقاله با هدف شناخت نقش و ویژگی های دبیران درمقایسه با آنچه که تاریخ بیهقی و شاهنامه از آن روایت می کنند به رشته تحریر درآمده تا نشان دهنده آن باشد که دبیران از عصر ساسانی تا غزنوی با ویژگی های متعدد خود نقش و وظایف خاص داشته اند؛ نه تنها بعد زمان، ویژگی های آنان را از بین نبرده و آیین های آن ها را منسوخ نکرده، بلکه رو به تکامل هم نهاده است. تفاصيل المقالة -
المقاله
12 - بررسی مفهوم قدرت در نامههای فروغ الدوله دختر ناصرالدین شاه قاجار با تکیه بر نظریۀ قدرت میشل فوکوتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 4 , السنة 12 , پاییز 1399مطالعات نشان می دهد که زندگی زنان در طول تاریخ همواره با فراز و فرود و اغلب بی عدالتی و تحقیر مواجه بوده است. باتوجه به مردانه نویسی در تاریخ و ادبیات فارسی، کمتر می توان اطلاعات کاملی دربارۀ ویژگی های شخصیتی و جامعه شناختی زنان به دست آورد. در عصر قاجار و همزمان أکثرمطالعات نشان می دهد که زندگی زنان در طول تاریخ همواره با فراز و فرود و اغلب بی عدالتی و تحقیر مواجه بوده است. باتوجه به مردانه نویسی در تاریخ و ادبیات فارسی، کمتر می توان اطلاعات کاملی دربارۀ ویژگی های شخصیتی و جامعه شناختی زنان به دست آورد. در عصر قاجار و همزمان با تحولات در اروپا برخی از زنان آغازگر تحول در دربار شدند. حضور آنها در محافل سیاسی، اجتماعی و ادبی و آثاری که ازخود به جا گذارد ه اند، برای شناخت میزان این تحولات اهمیت دارد. در میان این آثار، نامه ها به دلیل گزارش واقعیات زندگی، ارزش بیشتری دارند. این پژوهش برآن بوده است تا با تحلیل این نامه ها، میزان و چگونگی اعمال قدرت یکی از زنان درباری را بررسی نماید. روش پژوهش در این مقاله براساس تحلیل نامه های فروغ الدوله، دختر ناصرالدین شاه قاجار، و انطباق محتوای آنها با گزاره های قدرت میشل فوکو، نظریه پرداز قرن نوزدهم، استوار شده است. نتیجۀ به دست آمده حاکی از آن است که علی رغم افزایش آگاهی و بیشتر شدن حضور این زنان در فعالیت های اجتماعی، آنها نتوانسته اند بدون پشت گرمی و حمایت مردان، خواسته های خود را اجرا نمایند و از نظر توزیع قدرت، در مرتبه فرودست قرارگرفته اند. تفاصيل المقالة -
المقاله
13 - تفسیر عالم مثال وتمثّل در تمهیدات عین القضات همدانیتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 2 , السنة 10 , تابستان 1397عالم مثال یا عالم برزخ یکی از عوالم موجود درهستی است که حد فاصل بین عالم ماده وعالم عقول است و از زمان افلاطون تا کنون مورد بحث، استدلال واثبات گرفته است. این عالم از یک طرف شبیه عالم ماده است ، زیرا دارای مقدار وشکل است واز طرف دیگر شبیه عالم عقول است زیرا مجرّد از ماد أکثرعالم مثال یا عالم برزخ یکی از عوالم موجود درهستی است که حد فاصل بین عالم ماده وعالم عقول است و از زمان افلاطون تا کنون مورد بحث، استدلال واثبات گرفته است. این عالم از یک طرف شبیه عالم ماده است ، زیرا دارای مقدار وشکل است واز طرف دیگر شبیه عالم عقول است زیرا مجرّد از ماده و فاقد جسم است. عالم مثال ظرف ومحل بروز و ظهور تمثّل است ؛ تمثّل ، تصّور کردن صورتهای مثالی بدون تغییرماهیت درآنها است و تنها درعالم مثال امکان پذیراست. تمثّل از جمله مباحث مطرح شده در قرآن وحدیث است که به تبع آن درآثارعرفانی راه یافته است. تمثّل در باور عین القضات بسیار پراهمیت است و کارکردهای متنوع ومتفاوتی دارد .تمثّل درمجموع راهی شگرف برای شناخت حق تعالی و حقایق عوالم وجود محسوب می گردد. تفاصيل المقالة -
المقاله
14 - تحلیل نظریه بینامتنیت در داستان مار و مرد سیمین دانشورتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 2 , السنة 6 , تابستان 1393ادبیات موجودیتی زنده و پویا دارد و در مسیر پویش خود ناگزیر از اقتباس، ترکیب، تأثیر، تأثر و بازآفرینی است. بنابراین آثار ادبی با هم تعامل دارند و ناگزیر آفرینش هر متنی با تکیه بر میراث ادبی و متون قبل از آن، صورت میگیرد. کمتر اثری را میتوان یافت که با متون دیگر ارتباط أکثرادبیات موجودیتی زنده و پویا دارد و در مسیر پویش خود ناگزیر از اقتباس، ترکیب، تأثیر، تأثر و بازآفرینی است. بنابراین آثار ادبی با هم تعامل دارند و ناگزیر آفرینش هر متنی با تکیه بر میراث ادبی و متون قبل از آن، صورت میگیرد. کمتر اثری را میتوان یافت که با متون دیگر ارتباط و یا حداقل نظری به آنها نداشته باشد. شعرا و نویسندگان، خود به این نکته اذعان داشتهاند که مضامین و موضوعات گفتنی، قبل از ایشان گفته و یا نوشته شده است و از این نظر کار، بر آنان مشکل شده است. ژولیا کریستوا نظریهی بینامتنیت را برای هر نوع ارتباط میان متنهای گوناگون مطرح کرد و پس از آن ژرارژنت با بررسی مطالعات او این نظریه را گسترش داد. موضوع این مقاله بررسی مصادیق بینامتنیت در داستان زیبای مار و مرد اثر سیمین دانشور بر پایهی نظریهی بینامتنیت، است.بنابراین کوشیدهایم رابطهی میان متن این داستان با متنهای پیش از آن را بیابیم و تحلیل کنیم. بنابراین ابتدا نگاهی گذرا به نظریهی بینامتنیت و تاریخچهی آن در متون افکندهایم و سپس خلاصهی داستان را آورده و سرانجام متن این داستان را با تکیه بر نظریهی ژرارژنت، تحلیل کردهایم. هدف از این تحلیل نشان دادن میزان و چه گونگی تعامل داستان مار و مرد با آثار و آگاهیهای بیش از آن است. روش نقد و بررسی نیز طبق نظریهی بینامتنیت ژنت خواهد بود. تفاصيل المقالة -
المقاله
15 - تحلیل و بررسی سبک نگارش طالبوف؛بر پایه سه اثر مسالکالمحسنین، ایضاحات در خصوص آزادی و سیاست طالبیتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 2 , السنة 11 , تابستان 1398دگرگونی سبک نثر در نیمه دوم پادشاهی قاجار در آثار آغازگرانی چون حاج زینالعابدین مراغهای، طالبوف، میرزا ملکم خان، احمد روحی کرمانی و میرزا حبیب اصفهانی، در منابع مختلف مورد بررسی قرار گرفته و ما از بین نامهای یاد شده، بنا داریم سه اثر عبدالرحیم طالبوف را مورد بررسی قر أکثردگرگونی سبک نثر در نیمه دوم پادشاهی قاجار در آثار آغازگرانی چون حاج زینالعابدین مراغهای، طالبوف، میرزا ملکم خان، احمد روحی کرمانی و میرزا حبیب اصفهانی، در منابع مختلف مورد بررسی قرار گرفته و ما از بین نامهای یاد شده، بنا داریم سه اثر عبدالرحیم طالبوف را مورد بررسی قرار دهیم. طالبوف یکی از نویسندگان روشنفکری است که با آثار خود که در نثری شیوا پدید آمده، تأثیر شگرفی بر روشنگری عصر خود گذاشته است. آثار وی بازتاب دهنده اوضاع و احوال جامعه و بازگوکننده افکار و عقاید و مهارتش در پرداخت و ساختار ادبیات داستانی است. وی که از پیشروان داستاننویسی محسوب میشود، به علت آشناییاش با زبانهای فارسی، ترکی، روسی و عربی، تحول مطلوب و تأثیرگذاری در حوزه نثر فارسی و اندیشه، ایجاد کرده که به همین منظور، مهمترین آثار او را در زمینه داستاننویسی (مسالکالمحسنین) و اندیشه سیاسی (ایضاحات در خصوص آزادی) و واپسین اثری که بعد از مرگ وی منتشر شده (سیاست طالبی) مورد بررسی قرار دادهایم. تفاصيل المقالة -
المقاله
16 - نقد اُسطور های دو رُمان مَلَکوت و یَکُلیاتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 5 , السنة 5 , زمستان 1392از نظر علم روانشناسی آرزوهای واپسزدهی نویسنده ورویاهای نافرجام روزانه، میتوانند در آثار هنریِ نویسنده تحقّق بیابند؛ اینگونه آثار سمبلیک و نمادین سخن میگویند و از اُسطورهها بهره می برند. اُسطورهها هنگام بازسازی، به اقتضای زمانه، معانی جدیدی مییابند و تعبیر مضامی أکثراز نظر علم روانشناسی آرزوهای واپسزدهی نویسنده ورویاهای نافرجام روزانه، میتوانند در آثار هنریِ نویسنده تحقّق بیابند؛ اینگونه آثار سمبلیک و نمادین سخن میگویند و از اُسطورهها بهره می برند. اُسطورهها هنگام بازسازی، به اقتضای زمانه، معانی جدیدی مییابند و تعبیر مضامین مختلف زندگی را عهدهدار میشوند و به طور کلّی رنگ عواطف و آرزوهای حاکم بر محیط روشنفکری را میگیرند. هر نسل، اُسطورهها را بنا به نیازها، باورها و انگیزشهای ایدئولوژیک خود دریافت و تأویل میکند؛ پرداختن نویسندگان پس از کودتای 28 مرداد نیز به عوامل محدود کنندهای چون جنگ، رنج، گناه و مرگ حاکی از آن است که فرد یا اجتماع، یک بحران وجودی بنیادین را تجربه میکند. در داستانهای اُسطورهای همچون "ملکوت" و "یَکُلیا و تنهایی او" یادآوری فکر مرگ که در هرلحظه از زندگی، حضور دارد سعادت و شادی زندگی اشخاص را نابود می کند. بهرام صادقی و تقی مدرسی به شیوهی سورئالیستها در زندگی روزمره و درهرجریان عادی، عامل خرق عادت را جستجو میکنند و اُمور غریب و مافوق طبیعی را آشنا و در دسترس بشرمیگذارند. در دنیای وهم آمیز ایشان، عجیبترین حوادث، عادی و طبیعی مینماید. اختناق حاکم برجامعه و فردگرایی، نویسندگانِ روشنفکرِ این دو رُمان را به بیمسئولیّتی و لذّتجویی فرا میخواند و با دادن جنبهای اُسطورهای به دردهایی که نتیجهی وضعیت اجتماعی- تاریخی خاصی است به آنها کلّیت میبخشند، آنها را در جامهی اُسطوره میپیچند و دردهای ازلی و ابدی بشر میپندارند. یکی از زمینههای متنوع نقد اُسطورهای، بر اساس کاربرد آن، نقد کهن الگویی است؛ در این نوع نقد، اثر ادبی به پیش نمونه یا ژرف ساخت کهن الگویی تأویل میشود. در این مقاله دو رُمان مذکور، با رویکرد نقد کهن الگویی بررسی میگردند. تفاصيل المقالة -
المقاله
17 - آداب شریعت و طریقت در نگاه احمد غزّالی و عین القضات همدانیتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 4 , السنة 4 , پاییز 1391در فایل اصل مقاله موجود استدر فایل اصل مقاله موجود است تفاصيل المقالة -
المقاله
18 - پژوهشی برکارکرد عنصر زبان درشخصیت پردازیی با تکیه برداستان های کوتاه صادق هدایتتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 4 , السنة 8 , پاییز 1395یکی از معیارهای سنجش ارزش و دوام ادبیات داستانی، تناسب میانکارکرد عنصر زبان با کاربران آن، یعنیشخصیت های داستانی است. زبان با گزاره های برون زبانی و اجتماعی از جمله: جایگاه اجتماعی، سن، جنسیت، تحصیلات، محیط، شغل و سلسله مراتب قدرت کاربران راب أکثریکی از معیارهای سنجش ارزش و دوام ادبیات داستانی، تناسب میانکارکرد عنصر زبان با کاربران آن، یعنیشخصیت های داستانی است. زبان با گزاره های برون زبانی و اجتماعی از جمله: جایگاه اجتماعی، سن، جنسیت، تحصیلات، محیط، شغل و سلسله مراتب قدرت کاربران رابطه ی تنگاتنگی دارد.آثار هدایت بخش جداییناپذیر از تاریخ ادبیات داستانی معاصر ایران است. نگاه اجمالی به مجموعه ی داستان های کوتاه وی نشان می دهد، آثار او با توجه به عنوان مقاله ی حاضر دارای ظرفیت تأمل و بررسی بیش تر است. این مقاله، به اجمال با تکیه بر گزاره های برون زبانی و اجتماعی به واکاوی در شبکه ی ارتباطی میان کارکرد عنصر زبان با شخصیت پردازی در داستان های کوتاه صادق هدایت می پردازد.پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش تحلیل محتوا به شیوه ی کتابخانه ای بررسی شده است. به باو ر این پژوهش هدایت ضمن توجه و آگاهی از گزاره های برون زبانی مؤثر در شخصیت پردازی، در به کارگیری درست و بجا از آن ها نیز موفق بوده است. تفاصيل المقالة -
المقاله
19 - تحلیل هویّت و جایگاه زن سووشون « در پرنده من « سیمین دانشور و » فریبا وفیتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 5 , السنة 9 , زمستان 1396این مقاله به بررسی تصویر ارایه شده از زن در دو اثر ادبیات داستانی مدرن ایران سووشون از سیمین دانشور و پرنده ی من از فریبا وفی می پردازد . بررسی و تحلیل زن در دو اثر فوق با دست یابی زبان و مشخصه های لفظ و محتوا و نیز کاربرد فرهنگ و ایدئولوژی خاص حاکم بر جامعه درباره ی أکثراین مقاله به بررسی تصویر ارایه شده از زن در دو اثر ادبیات داستانی مدرن ایران سووشون از سیمین دانشور و پرنده ی من از فریبا وفی می پردازد . بررسی و تحلیل زن در دو اثر فوق با دست یابی زبان و مشخصه های لفظ و محتوا و نیز کاربرد فرهنگ و ایدئولوژی خاص حاکم بر جامعه درباره ی زن ، مورد نظر نگارندگان بوده است . لذا برجسته کردن تصاویر زنان در آثار فوق , بازتاب تجربه ها و عواطف زنانه, نیز انعکاس مصادیق اندیشه های متعصبانه چون تحقیر و استثمار زن ، محدودیت های فردی و اجتماعی ، ترجیح مرد بر زن و هویت باختگی از مضامین مهم آن است . بدین منظور این جستار در یک خوانش ساختار شکنانه با روش تحلیلی- توصیفی به واکاوی این فرهنگ می پردازد که نویسندگان زن معاصر به شدت تمایل دارند که فرد را از دریچه نگاه مردانه رها کنند و چهره ی زنانی را به نمایش بگذارند که خواهان وضعیت بهتری برای خود هستند اما فشارهای بیرونی آنها را مجبور به زندگی بی تحرّک می کند . تفاصيل المقالة -
المقاله
20 - سبک شناسی ساختاری دو اثر طالبوف ( احمد – مسالک المحسنین)تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 2 , السنة 5 , تابستان 1392در فایل اصل مقاله موجود استدر فایل اصل مقاله موجود است تفاصيل المقالة -
المقاله
21 - حضور زنان در اسکندرنامه با روایتگری حکیم فردوسیتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 4 , السنة 8 , پاییز 1395بزرگترین منظومه ی حماسی قوم ایرانی مجموعه ای از داستان، اسطوره و تاریخ است که در آن همه ی اجزا به هم پیوند خورده اند، به گونه ای که نادیده گرفتن یک جزء به دیگر اجزا آسیب می رساند و فردوسی سراینده ی حکیمی است که با شکوه تمام آفریدگار این پیوستگی و زیبایی است. یکی از بخش أکثربزرگترین منظومه ی حماسی قوم ایرانی مجموعه ای از داستان، اسطوره و تاریخ است که در آن همه ی اجزا به هم پیوند خورده اند، به گونه ای که نادیده گرفتن یک جزء به دیگر اجزا آسیب می رساند و فردوسی سراینده ی حکیمی است که با شکوه تمام آفریدگار این پیوستگی و زیبایی است. یکی از بخش های این اثر عظیم، داستان اسکندر است که از نگاه تاریخی با حمله به ایران، امپراتوری بزرگ هخامنشیان را در هم شکست و بزرگ ترین گناه تاریخ حکومت خود را مرتکب شد، اما در شاهنامه ی فردوسی جلوه های دیگرگونه ای از کردار او نموده شده است که از برجسته ترین آنها می توان به منش او در برابر زنان اشاره کرد. این نوشته بر آن است تا با خوانشی زنانه ،اسکندر تاریخ را در کنار اسکندر شاهنامه بنشاند و به تحلیل چنین رفتارهایی از یک جنگجوی بزرگ ،به روایت یک اثر حماسی بزرگتر ، بپردازد. تفاصيل المقالة -
المقاله
22 - روابط ترامتنی آفرین نامۀ ابوشکور بلخی و بوستان و گلستان سعدیتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 1 , السنة 13 , بهار 1400بر اساس نظریۀ بینامتنی، هیچ متنی در انزوا شکل نمی گیرد و هر متنی به شکل صریح یا غیر صریح از کتب پیش از خود تاثیر می پذیرد. ژرار ژنت با مطالعه روابط متون به موضوع ترامتنیت دست یافت و آن را به پنج مقوله: بینامتنیت، زبرمتنیت(بیش متنیت)، فرامتنیت، پیرامتنیت و سرمتنیت طبقه أکثربر اساس نظریۀ بینامتنی، هیچ متنی در انزوا شکل نمی گیرد و هر متنی به شکل صریح یا غیر صریح از کتب پیش از خود تاثیر می پذیرد. ژرار ژنت با مطالعه روابط متون به موضوع ترامتنیت دست یافت و آن را به پنج مقوله: بینامتنیت، زبرمتنیت(بیش متنیت)، فرامتنیت، پیرامتنیت و سرمتنیت طبقه بندی کرد. بر این اساس، هدف این مقاله بررسی این پنج مقوله میان آفرین نامۀ ابوشکور بلخی و بوستان و گلستان سعدی است که به شیوۀ کتابخانه ای و توصیفی-تحلیلی انجام شده است. هر دو شاعر در زمینه های: علم و خرد، سخن، بخت و اقبال، نکوهش طمع ورزی و ارزش قناعت، بهره بردن از زندگی و در سر متن ادبیات تعلیمی دارای مشترکاتی هستند. آثار سعدی به عنوان زیر متن (متن دوم) از آفرین نامه به عنوان زِبَرمتن (متن اول) به شدّت متأثر بوده است و می توان گفت که آثار سعدی نمونۀ کاملی از مبحث ترامتنیت است که مقوله بینامتنیت و ترامتنیت بیشتری با زبر متن خود دارد. تفاصيل المقالة -
المقاله
23 - رستم بین بطل فی المذهب البرغماتی ونقیض البطل فی الفلسفة المثالیة؛ دراسة فی اتجاه الفلسفة البرغماتیةإضاءات نقدية في الأبين العربي والفارسي , العدد 1 , السنة 9 , بهار 2020البرغماتیة هی أحدث الاتجاهات الفلسفیة فی العالم. وهی تلقی نظرة خاصة على مکوّنات الیوتوبیا البشریة وتقترح مبدأ العمل على أساس الاستنتاجات، وبعبارة أخرى، محاولة العمل للوصول إلى منفعة حقیقیة. تنظر هذه الفلسفة إلى قضایا مثل العدالة والقانون والأخلاق بنظرة مغایرة للفلسفة ال أکثرالبرغماتیة هی أحدث الاتجاهات الفلسفیة فی العالم. وهی تلقی نظرة خاصة على مکوّنات الیوتوبیا البشریة وتقترح مبدأ العمل على أساس الاستنتاجات، وبعبارة أخرى، محاولة العمل للوصول إلى منفعة حقیقیة. تنظر هذه الفلسفة إلى قضایا مثل العدالة والقانون والأخلاق بنظرة مغایرة للفلسفة القدیمة. تعدّ رائعة فردوسی "الشاهنامه"، باعتبارها کتاباً ملحمیاً، انعکاساً متعالیاً لثقافة أمة ونموذجاً رائعا لطقوسها، وبالتالی یمکن أن تکون ذا أهمیة کبیرة لمنظّری الفلسفة البراغماتیة. وبنظرة موازیة على المجتمع الأسطوری للشاهنامه وتحلیل سلوک الشخصیات فیها؛ مثل رستم وأبطال الشاهنامه الآخرین على أساس هذه المؤشرات، تظهر العلاقة بین یوتوبیا فردوسی والفلسفة البراغماتیة. قامت الباحثتان بعد تقدیم الفلسفة البراغماتیة والنظریات المختلفة حولها، بالمقارنة بین المجتمع المثالی للشاهنامه والیوتوبیا البراغماتیة، وقد اعتمد البحث المنهج الوصفی التحلیلی، مستنداً إلى أبحاث المکتبات وتجمیع المصادر المترجمة المکتوبة المتعلقة بالفلسفة البراغماتیة. وفی هذا المقطع، مع إلقاء نظرة خاصة على شخصیة رستم کرمز أسطوری وممثل إیرانی فی الشاهنامه، نجد أن أفعال رستم وأبطال الشاهامنه الآخرین أخذ الجانب العملی البرغماتی، وقد أثرت هذه الأفعال فی ترسیخ أهدافهم وتنمیة مجتمعهم. تفاصيل المقالة -
المقاله
24 - تقنيات بناء شخصیة البطل والبطل المضاد في مسرحية مصرع يزدجرد لبهرام بيضائي قراءة النص مقاربة نظرية وفق فولفغانغ إيزرإضاءات نقدية في الأبين العربي والفارسي , العدد 1 , السنة 12 , بهار 2022تُستخدم كلمة البطل غالبا في الأدب الفارسي بمعناها الكلاسيكي في القصص الملحمية والمناهضة للبطل كشخصية معاكسة للشخصية الرئيسة في القصة، ويستند السرد على مواجهة الشخصيات المتعارضة. ألقى فولفغانغ إيزر، المفكر الألماني الذي طوّر نظرية لقراءة النصوص الأدبية في النصف الثاني من أکثرتُستخدم كلمة البطل غالبا في الأدب الفارسي بمعناها الكلاسيكي في القصص الملحمية والمناهضة للبطل كشخصية معاكسة للشخصية الرئيسة في القصة، ويستند السرد على مواجهة الشخصيات المتعارضة. ألقى فولفغانغ إيزر، المفكر الألماني الذي طوّر نظرية لقراءة النصوص الأدبية في النصف الثاني من القرن العشرين، نظرة خاصة على عمل الشخصيات وعناصر النصّ في السرد، من خلال لفت انتباه القارئ إلى الدراسات الأدبية بدلاً من الكاتب، وتطرّق إلى أساليب قراءة النص، معتقداً أنه مع قراءة مختلفة للعمل الأدبي، ستتغير العناصر الداخلية للنص أيضاً. يسلّط هذا البحث الضوء على مسیرة بناء شخصية البطل والبطل المضاد في مسرحية مصرع يزدجرد لبهرام بيضايي معتمداً المنهج الوصفي- التحليلي. هدفنا في هذ البحث، هو أن نقوم بدراسة هذا العمل الأدبي من منظور تمحور القارئ لإيزر، لنرى أي شخصية تُعتبر البطل وأي شخصية هي البطل المضاد في هذاا لعمل الأدبي. تظهر نتيجة هذا البحث أن البطل والبطل المضاد من وجهة نظر القارئ، لا يتبعان بالضرورة معتقدات الكاتب، وجميع الشخصيات في العمل يمكن أن تكون محور البطولة أو مضاداً للبطولة. تفاصيل المقالة -
المقاله
25 - دراسة ملامح الغروتيسك في رواية "التجوّل في أرض الغرباء" بقلم أحمد دهقانإضاءات نقدية في الأبين العربي والفارسي , العدد 4 , السنة 12 , پاییز 2022الغروتيسك (المزاح بالألم) مصطلح فني- أدبي يقوم من خلاله الكتّاب والفنانون بخلق مشاعر غير متجانسة ومتناقضة في نفس الوقت لإظهار كل ما هو غريب ومتناقض وغير مألوف في الوسط العام لدى المتلقي. بالنظر إلى الخصائص غير المنتظمة وغير المتجانسة، مثل التناقض والرعب والسخرية والمبال أکثرالغروتيسك (المزاح بالألم) مصطلح فني- أدبي يقوم من خلاله الكتّاب والفنانون بخلق مشاعر غير متجانسة ومتناقضة في نفس الوقت لإظهار كل ما هو غريب ومتناقض وغير مألوف في الوسط العام لدى المتلقي. بالنظر إلى الخصائص غير المنتظمة وغير المتجانسة، مثل التناقض والرعب والسخرية والمبالغة والغرائبية، يخلق الكاتب شعوراً غريباً على حدود الضحك والخوف والاستياء، وروح الدعابة في هذا العالم المضطرب الخالي من الفرح وعلى الرغم من أنه يسعى إلى رسم الابتسامة على الشفاه، إلا أن المرارة سيشعر بها المتلقي بعد تلقيه الموضوع. يقوم البحث الحالي معتمدا على المنهج الوصفي التحليلي بدراسة ملامح الغروتيسك في رواية "التجول في أرض الغرباء" بقلم أحمد دهقان. في هذه الرواية الواقعية، يتم سرد جزء من عمليات فترة الدفاع المقدس (الحرب العراقية الإيرانية) في أرض العراق بعين ناقدة وقد ابتكر الكاتب ملامح غروتيسكية باستخدام عناصر اللهجة والحوار وتوظيف التشبيهات والاستعارات في ظل الحرب وظروفها - التي تحتوي على مشاهد وأحداث مفجعة - وصوّر أحداثاً مريرة من هذا المنطلق. تفاصيل المقالة -
المقاله
26 - حکایت های تمثیلی با تکیه بر احادیث در حدیقه الحقیقه سناییتحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی , العدد 2 , السنة 15 , تابستان 1402عرفا برای اقناع مخاطبان یا برای بیان و انتقال مفاهیم عرفانی خویش، از ابزارهای زبانی و ادبی مختلفی بهــره برده اند، که یکی از شیوه های تاثیر گذار و همراه کردن مخاطبان ، بهره گیری از تمثیل است. از سوی دیگر اغلب شعرا برای تحکیم بخشیدن به سخنان خویش، ازآیات قرآنی،احادیث و س أکثرعرفا برای اقناع مخاطبان یا برای بیان و انتقال مفاهیم عرفانی خویش، از ابزارهای زبانی و ادبی مختلفی بهــره برده اند، که یکی از شیوه های تاثیر گذار و همراه کردن مخاطبان ، بهره گیری از تمثیل است. از سوی دیگر اغلب شعرا برای تحکیم بخشیدن به سخنان خویش، ازآیات قرآنی،احادیث و سخنان بزرگان دینی غفلت نورزیده اند . سنایی به عنوان نخستین کسی که به طور رسمی عرفان را وارد شعر فارسی کرد، با مقبولیت قرآن و حدیث نزد مسلمانان، هر جا که لازم می بیند در موضوعات دینی و اخلاقی برای اثبات گفتار خویش و اقناع و تایید مخاطب خود، به آیات و احادیث متوسل می شود. و از این طریق به راحتی کلام خود را برای مخاطب قابل پذیرش می سازد. وی در داستان های تمثیلی با بهره گیری از احادیث به مفاهیمی چون، حرص وآز و اجتناب از دنیا دوستی ، رزق و روزی، صفا و اخلاص، نقص دنیا، فی سلوک الطریق الاخره، اندر چشم نگاه داشتن، پرداخته است. این جستار، با روش توصیفی - تحلیلی و با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای گردآوری شده است. ضرورت این تحقیق ایجاب می کند که به چند پرسش بنیادین از جمله، جایگاه تمثیل در ادبیات عرفانی، و اینکه سنایی تا چه حد ازشیوه تمثیلی در انتقال و ادراک مفاهیم انتزاعی موفق بوده -است؟ پاسخ داده شود. تفاصيل المقالة -
المقاله
27 - گذری بر تمثیل در آفرین نامهتحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی , العدد 2 , السنة 12 , تابستان 1399تمثیل یکی از بهترین شیوه های بلاغی جهت اقناع مخاطب است که شاعران و نویسندگان به وسیله آن، امور معقول را به صورت محسوس و قابل درک در اختیار مخاطب قرار می دهند، از این رو این شگرد ادبی، شیوه ای حکیمانه جهت بیان مقصود محسوب می شود. در این مقاله با استفاده از شیوه تحلیلی- ت أکثرتمثیل یکی از بهترین شیوه های بلاغی جهت اقناع مخاطب است که شاعران و نویسندگان به وسیله آن، امور معقول را به صورت محسوس و قابل درک در اختیار مخاطب قرار می دهند، از این رو این شگرد ادبی، شیوه ای حکیمانه جهت بیان مقصود محسوب می شود. در این مقاله با استفاده از شیوه تحلیلی- توصیفی، تشبیه تمثیلی، استعاره تمثیلی، تمثیل طبیعی و اسلوب معادله در مثنوی آفرین نامه ابوشکور بلخی بررسی می گردد، بنابراین ابتدا تمثیل از دیدگاه صاحب نظران به صورت اجمال بیان می شود و سپس انواع مذکور در آفرین نامه ابوشکور بلخی بررسی می گردد. ابوشکور تمثیل را نه فقط برای محسوس کردن موضوعاتی همچون: قناعت، شناخت دوست و دشمن، ضرورت تعلیم در کودکی، بلکه برای باورپذیر کردن و تاثیر بیشتر بر مخاطب و تصویرآفرینی استفاده کرده است. تفاصيل المقالة -
المقاله
28 - گذری بر انواع تمثیل در معارف بهاءولدتحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی , العدد 5 , السنة 11 , زمستان 1398شگرد بلاغی تمثیلاز دیرباز در میان صاحبان نظم و نثر در انتقال مفاهیم عقلی، انتزاعی و ذهنی شگردی تاثیرگذار بوده است و بهاءولد صاحب کتاب معارف نیز با بهره گیری از این عنصر تصویرساز و سایر عناصر بدیعی و بیانی، سبک نثر مرسل را به نثر شاعرانه نزدیک ساخته است. وی از انواع تمثی أکثرشگرد بلاغی تمثیلاز دیرباز در میان صاحبان نظم و نثر در انتقال مفاهیم عقلی، انتزاعی و ذهنی شگردی تاثیرگذار بوده است و بهاءولد صاحب کتاب معارف نیز با بهره گیری از این عنصر تصویرساز و سایر عناصر بدیعی و بیانی، سبک نثر مرسل را به نثر شاعرانه نزدیک ساخته است. وی از انواع تمثیل های واقعیت بنیاد، لفظی، منطقی، متناقض نما و نیز تمثیل های رمزی که در حیطه ی تمثیل های داستانی و گسترده جای می گیرند و نیز تمثیل های فشرده برای انتقال حظوظ و بهره های روحانی و احوال شادناک ناشی از شهود، جهت اقناع و تعلیم مخاطبان بهره برده است. او با استفاده از هر دو نوع تمثیل فشرده و گسترده به ایضاح و نیز کتمان برخی مقاصد تعلیمی دینی، آزموده های عرفانی و تجربه درونی خود پرداخته است. در این پژوهش به شیوه ی تحلیلی-کتابخانه ای شگرد بلاغی تمثیل از منظر ساختار و کارکرد در کتاب معارف بهاءولد بررسی و کوشیده شده با ذکر نمونه هایی از انواع تمثیل اثبات کند بهاءولد از این شگرد برای زیباسازی گفتار استفاده نکرده بلکه قصد او توجیه و القای باورهای دینی و تجربیات عرفانی بوده است. تفاصيل المقالة -
المقاله
29 - تمثیل در سلامان و ابسال جامیتحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی , العدد 4 , السنة 10 , پاییز 1397تمثیل یکی از مهمترین انواع ادبی است که جایگاه والایی را در ادبیات فارسی به خود اختصاص داده است، با بررسی تمثیلات هر قوم می توان از طرز زندگی اجتماعی و میزان تمدن و تربیت آن جامعه آگاه شد. تمثیل از یکسو وابسته به انگیزه های گوینده و از سوی دیگر، وابسته به مقدار دانش، هد أکثرتمثیل یکی از مهمترین انواع ادبی است که جایگاه والایی را در ادبیات فارسی به خود اختصاص داده است، با بررسی تمثیلات هر قوم می توان از طرز زندگی اجتماعی و میزان تمدن و تربیت آن جامعه آگاه شد. تمثیل از یکسو وابسته به انگیزه های گوینده و از سوی دیگر، وابسته به مقدار دانش، هدفمندی و آگاهی شنونده یا گیرنده است. تمثیل میکوشد بخشی از آگاهی را ملموس کند و برای توضیح و تبیین معنی به کار میرود و در خدمت ادبیات تعلیمی قرار میگیرد. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، تمثیل داستانی و ابزار وعناصر کاربرد آن در سلامان و ابسال جامی بررسی و نمودار بسامدی انواع فابل، پارابل ومحتوای تمثیلات ...ترسیم شده است. نتیجة این بررسی نشان داده، درسلامان و ابسال پارابل پرکاربردترین نوع تمثیل داستانی است و جامی از اساطیر ملی، تلمیحات تاریخی و مذهبی و حیوانات برای بیان تمثیلات خود سود جسته است. تفاصيل المقالة -
المقاله
30 - مؤلّفههای رئالیسم بومی در داستاننویسی جنوب(مطالعة مورد پژوهانه: رمان «اهل غرق» منیرو روانیپور)زبان و ادبیات فارسی واحد مشهد , العدد 4 , السنة 17 , پاییز 1400رئالیسم به معنای واقع گرایی است و هدف از آن نمایش دنیای واقعی، عینی و بیرونی و روایت و تحلیل پدیده ها، با نگاه علّت و معلولی از طریق بازآفرینی دقیق جزئیات زندگی است که در مفهوم خاص برای اشاره به جنبش ادبی قرن نوزدهم فرانسه دلالت دارد و در مفهوم عام به سبکی ادبی اطلاق می أکثررئالیسم به معنای واقع گرایی است و هدف از آن نمایش دنیای واقعی، عینی و بیرونی و روایت و تحلیل پدیده ها، با نگاه علّت و معلولی از طریق بازآفرینی دقیق جزئیات زندگی است که در مفهوم خاص برای اشاره به جنبش ادبی قرن نوزدهم فرانسه دلالت دارد و در مفهوم عام به سبکی ادبی اطلاق می شود که تا امروز استمرار دارد و به گرایش ها و جریان های گوناگون قابل تفکیک است. یکی از جلوه های جمالی این مکتب، داستان اقلیمی است که غالباً سویه ای رئالیستی دارد و گواه آن است که عمده ترین مواد اوّلیه و شالودة اصلی در ساخت و بافت یک اثر ادبی به خاستگاه اقلیمی نویسنده باز می گردد. منیرو روانی پور از آن دست نویسندگانی است که در رمان هایش با بسامد بالایی از مؤلّفه های رئالیستی مواجه می شویم. او به عنوان یکی از شخصیت های تأثیرگذار در پیشبرد ادبیات اقلیمی، اغلب آثار خود به ویژه رمان اهل غرق را در جغرافیایی کاملاً بومی، ذیل مکتب رئالیسم با شگرد جادویی عرضه کرده است. این پژوهش بر آن است تا با رویکردی توصیفی–تحلیلی، چگونگی بازتاب مؤلّفه های رئالیسم بومی در اقلیم جنوب را در رمان مذکور در دو حوزة ساختار( فرم) و محتوا مورد کاوش و تحلیل قرار دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد که روایت واقع گرا متّکی بر اصول واقع گرایانه، درآمیختن تخیّل داستانی با واقعیت های عینی جامعه و استفاده از عناصر جادویی، اسطوره ای و نمادین، به ترکیب دلپذیری از رئالیسم بومی و جلوه های شگرد رئالیسم جادویی در رمان اهل غرق منجر شده و روانی پور را در زمرة رئالیست های اقلیم گرا جای داده است. تفاصيل المقالة -
المقاله
31 - شیوه هاى شخصیت پردازى در رمان کلیدرپژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی , العدد 5 , السنة 4 , زمستان 1392عنصر شخصیت در روایت داستان، مهم ترین عامل طرح داستان است. داستان به وقایع مربوط به زندگى مردم مى پردازد، بنابراین رمان نویس بسته به نوع رمانى که مى نویسد شخصیت هاى داستانى خود را خلق مى کند. محمود دولت آبادى از بزرگ ترین نویسندگان رئالیست ایران در رمان ده جلدى خود "کلید أکثرعنصر شخصیت در روایت داستان، مهم ترین عامل طرح داستان است. داستان به وقایع مربوط به زندگى مردم مى پردازد، بنابراین رمان نویس بسته به نوع رمانى که مى نویسد شخصیت هاى داستانى خود را خلق مى کند. محمود دولت آبادى از بزرگ ترین نویسندگان رئالیست ایران در رمان ده جلدى خود "کلیدر" به آفرینش بیش از صد و بیست شخصیت زن و مرد و کودک مى پردازد. تعدّد شخصیت ها در این رمان، آن را به بهترین منبع براى بررسى انواع شخصیت هاى داستانى تبدیل کرده است. این مقاله بر آن است تا شیوه ها و شگردهاى شخصیت پردازى و انواع شخصیت را در رمان "کلیدر" بررسى نماید. تفاصيل المقالة -
المقاله
32 - نقد روانکاوانۀ شخصیت رودابه در رمان به هادس خوش آمدید بر اساس نظریۀ آلفرد آدلرپژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی , العدد 1 , السنة 9 , بهار 1397نقدِ روان شناختی از جمله نقدهای بین رشته ای محسوب می شود که به وسیله آن می توان زوایای پنهانی، پریشان حالی ها و تعارض ها را در رفتار شخصیت ها، در یک اثر ادبی کشف کرد. این نقد راه را برای تحلیل بهتر متن مورد نظر باز می کند. جستار پیش رو به بررسی نقد روان کاوانۀ شخصیت رود أکثرنقدِ روان شناختی از جمله نقدهای بین رشته ای محسوب می شود که به وسیله آن می توان زوایای پنهانی، پریشان حالی ها و تعارض ها را در رفتار شخصیت ها، در یک اثر ادبی کشف کرد. این نقد راه را برای تحلیل بهتر متن مورد نظر باز می کند. جستار پیش رو به بررسی نقد روان کاوانۀ شخصیت رودابه در رمان "به هادس خوش آمدید" نوشتۀ "بلقیس سلیمانی" بر اساس نظریۀ "آدلر" پرداخته است. "آدلر" بنیان گذار روان شناسی فردی است. وی اجتماعی را که فرد در آن زندگی می کند، در شکل گیری شخصیت مؤثر می داند و آن را امری جدا از وراثت محسوب می کند. "رودابه " شخصیت اصلی رمان درگیر عقدۀ حقارت در کودکی است؛ با توجه به نظریۀ "آدلر" و مؤلفه های آن: عقدۀ حقارت، عقدۀ برتری (جبران عقده حقارت)، غایت نگری خیالی (هدف های خیالی)، ارتباط جمعی، سبک زندگی و علاقۀ اجتماعی در این شخصیت مورد بررسی قرار گرفته است. تفاصيل المقالة