زبان و ادب فارسی واحد سنندج
,
العدد2,السنة
12
,
تابستان
1399
مفتاحالطّالبین اثر ارزشمندی است که فقط دو نسخة خطی - یکی در کتابخانة گنجبخش پاکستان (شمارة 2853) و دیگری در کتابخانة ندوة العلمای هند (شمارة 191)- از آن وجود دارد و تاکنون هم بررسی و تصحیح نشده است. این کتاب را محمود غجدوانی (قرن دهم ه.ق) در منقبت شیخ کمالالدّین حسی أکثر
مفتاحالطّالبین اثر ارزشمندی است که فقط دو نسخة خطی - یکی در کتابخانة گنجبخش پاکستان (شمارة 2853) و دیگری در کتابخانة ندوة العلمای هند (شمارة 191)- از آن وجود دارد و تاکنون هم بررسی و تصحیح نشده است. این کتاب را محمود غجدوانی (قرن دهم ه.ق) در منقبت شیخ کمالالدّین حسین خوارزمی (تولد قبل از 885 خوارزم) در چهارمقاله همراه با یک مقدمه و خاتمهای کوتاه نوشته است. مقالات اول و دوم در بارة ریاضتهای شیخ و مقالة سوم در خوارق عادات او و مقالة چهارم شامل چهل مجلس از مجالس وی است. غجدوانی طبع شعر نیز داشته و بعضی از سرودههایش را گاهی با تخلّص محمود در این متن آورده است. در این مقاله مهمترین ویژگیهای مفتاحالطّالبین در سه سطح فکری، زبانی و ادبی همراه با معرّفی مختصر نسخه-های خطّی آن قلمی میشود و در نهایت نگارنده عزم آن دارد که با تصحیح این اثر آگاهیهای تازهای در بارة سیر عرفان و تصوف و احوال عرفا، مخصوصاً کمالالدّین حسین خوارزمی عرضه کند.
تفاصيل المقالة
مطالعات زبان و ادبیات غنایی
,
العدد5,السنة
5
,
زمستان
1394
دریافت صورت صحیح و معنی دقیق ابیات در ادب فارسی نخستین و با اهمیتترین گام برای راه یافتن به دنیای هنر و اندیشۀ شاعران است. افزون بر این سایر علوم ادبی از جمله نقد ادبی، سبکشناسی، علوم بلاغی و دستور زبان نیز بدون در دست داشتن متن قابل اعتماد و معنی صحیح اشعار، راه به ج أکثر
دریافت صورت صحیح و معنی دقیق ابیات در ادب فارسی نخستین و با اهمیتترین گام برای راه یافتن به دنیای هنر و اندیشۀ شاعران است. افزون بر این سایر علوم ادبی از جمله نقد ادبی، سبکشناسی، علوم بلاغی و دستور زبان نیز بدون در دست داشتن متن قابل اعتماد و معنی صحیح اشعار، راه به جایی نخواهد برد. اگرچه در باب شعر حافظ و برای حل مشکلات آن کوششهای زیادی صورت گرفته، اما هنوز برخی ابیات حل نشده باقی مانده و معنی صحیح و مستقیمی از آنها به دست نیامده است. از جملۀ آن ابیات، بیت زیر است: مباش غرّه به بازی خود که در خبر است هزار تعبیه در حکم پادشاه انگیز، که تا کنون بحثهای زیادی صورت گرفته اما هنوز معنی درست آن بخوبی روشن نشده است. وجوه گوناگونی نیز که در نسخه بدلها آمده بحث در باب آن را دامنهدارتر کرده است. در این گفتار پس از نقد و بررسی مهمترین دیدگاهها دربارۀ این بیت، با ذکر شواهدی از متون و تبیین معنی دقیق اجزای آن کوشش شده است تا معنی صحیح بیت به دست آید.
تفاصيل المقالة
سالهاست که وجود و چگونگی ساختار مثنوی معنوی محل بحث است. اگر مثنوی از نوع ادب تعلیمی باشد، ساختار آن همان طرح درسی مثنوی است. نیز بر اساس ماهیت رمزی متون عرفانی میبایست بازخوانی آن در گرو بازگشایی رمزهای زبان عرفانی مولوی از طریق تتبع آنها در آثاری از باشد که تقدم ز أکثر
سالهاست که وجود و چگونگی ساختار مثنوی معنوی محل بحث است. اگر مثنوی از نوع ادب تعلیمی باشد، ساختار آن همان طرح درسی مثنوی است. نیز بر اساس ماهیت رمزی متون عرفانی میبایست بازخوانی آن در گرو بازگشایی رمزهای زبان عرفانی مولوی از طریق تتبع آنها در آثاری از باشد که تقدم زمانی بر مثنوی داشتهاند؛ زیرا در تعلیم، معلم ناگزیر از رعایت عهدهای ذهنی و و روشهای بیانی است که از ابتدا برگزیده است. در این پژوهش برای آزمودن صحت این فرضیه، دو بیت متوالی تمثیلیِ نخستین حکایت مثنوی، داستان معروف شاه و کنیزک، و ارتباط آنها با یکدیگر و با کل داستان، نمونه قرار گرفت. با تکیه بر ابیات و جملاتی از آثار منظوم و منثور مولوی که پیش از مثنوی تصنیف شدهاند و نیز تکیه بر ابیات خود مثنوی، خوانش دو بیت مورد بررسی قرار گرفت و با شروح دیگر مقابله شد و این نتایج حاصل شد: نخست اینکه دو بیت مورد پژوهش، موقوفالمعانی و مصداق صنعت ادبی براعت استهلال و لذا مبین مضمون نخستین داستان مثنوی هستند. دیگر اینکه مضمون دو بیت شناختِ امر اولی از امر ثانوی است. دو دیگر اینکه چون هدف غایی سلوک مولوی بر اساس نینامه، بازگشت به اصل است، مضمون داستان نخست آشکار می کند که راه بازگشت به اصل در سلوک روحانی مولوی مبتنی بر شناخت است. بر اساس این یافتهها میتوان گفت که برای یافتن ساختار مثنوی بهعنوان اثری از ادب تعلیمی صوفیانه، خوانش روشمند آثار متقدم مولوی مبتنی بر رمزگشایی و کشف زبان عرفانی او شرط اساسی است.
تفاصيل المقالة
شاعران فارسیزبان در شبهقارة هند نیز همانند ایران، آثاری گرانسنگ و پرمحتوا از خود بر جای گذاشتهاند. یکی از این آثار ارزشمند، منظومۀ حماسی رامایانا بازسرودۀ ملامسیح پانیپتی است. این منظومه یکی از آثار نفیس متعلق به سدۀ یازدهم هجری است که روایتگر عشق دو دلداده به نام أکثر
شاعران فارسیزبان در شبهقارة هند نیز همانند ایران، آثاری گرانسنگ و پرمحتوا از خود بر جای گذاشتهاند. یکی از این آثار ارزشمند، منظومۀ حماسی رامایانا بازسرودۀ ملامسیح پانیپتی است. این منظومه یکی از آثار نفیس متعلق به سدۀ یازدهم هجری است که روایتگر عشق دو دلداده به نامهای رام و سیتا است. این منظومه سرشار از عاطفه و صورخیال شاعرانه است؛ به همین سبب میتوان آن را در ذیل منظومههای غنایی جای داد. در متون تاریخ ادبیات، رامایانا یکی از آثار حماسی هندوستان معرفی شده است؛ اما برخورداری از مضامین عاشقانه و نبودِ عناصر سازندۀ حماسه در این اثر سبب شده است که رامایانای ملامسیح تاحدّ تأملبرانگیزی از زمرۀ آثار حماسی خارج شود. علاوهبر آن، مفاهیم و مضامین تعلیمی نیز در این اثر بسامد بالایی دارد و تاکنون پژوهشی بهطور ویژه مضامین تعلیمی را در منظومۀ رامایانای ملامسیح پانیپتی بررسی نکرده است؛ ازاینرو نگارندگان این مقاله بر آن شدند تا در مقالۀ حاضر با استفاده از روش اسنادی ـ کتابخانهای و خوانش بیتبهبیت اثر یادشده، ضمن تحلیل مضامین تعلیمی این منظومه، به چرایی بازتاب این قبیل مضامین در آن بپردازند. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که در این منظومه، مضامین و معانی تعلیمی و حکمی فراوانی وجود دارد که شاعر آنها را به اقتضای زمینۀ انفعالی و ذوقی به کار برده است.
تفاصيل المقالة
در متون ادبی، عرفانی و اخلاقی ادبیات فارسی و عربی، برای تبیین عشق مجازی گاه به عبارت مَنْ عَشِقَ فَکَتَمَ وَ عَفَّ فَمَاتَ فَهُوَ شَهِیدٌ که با نام حدیث عشق نامبردار شده است، استناد میشود. نخستین بار، ابنداود در الزهره، از این عبارت منسوب به پیامبر در تفسیر عشق عُذری أکثر
در متون ادبی، عرفانی و اخلاقی ادبیات فارسی و عربی، برای تبیین عشق مجازی گاه به عبارت مَنْ عَشِقَ فَکَتَمَ وَ عَفَّ فَمَاتَ فَهُوَ شَهِیدٌ که با نام حدیث عشق نامبردار شده است، استناد میشود. نخستین بار، ابنداود در الزهره، از این عبارت منسوب به پیامبر در تفسیر عشق عُذری یاد میکند، اما از دیرباز، حدیثشناسان آن را از احادیث موضوع دانستهاند. با وجود این، حدیث عشق به دلیل محتوایش و با وجود مخالفت ناقدان بهویژه حنابله و با ورود به ساحت عرفان اسلامی به حیات خود ادامه داد. در این جستار، ضمن بررسی پیشینه و دلیل اصلی روایت حدیث عشق، صحت و سقم آن به عنوان حدیثی منسوب به پیامبر، علت و نحوه کاربرد آن در متون عرفانی، انعکاس آن در متون ادبی عربی و فارسی، ارتباط عشق مجازی با عفت، جهاد با نفس و شهادت و پیوند کتمان با عشق تبیین خواهد شد.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications