پس از شکل‌گیری حکومت اسلامی توسط پیامبر در یثرب، مدنیت اسلامی نیز پایه‌گذاری نمادین شد. درپی گسترش اسلام در جزیره‌العرب، بین‌النهرین، ایران، روم، مصر، ماوراء‌النهر، شمال آفریقا و سرانجام جنوب اروپا، تمدن نوپای اسلامی وارد مرحله جدیدی گردید. لذا تلاش بیشتر برای تعاملات فرهنگی و نیز شکوفایی، توسعه و انتقال تمدن اسلامی احساس شد. اسپانیای اسلامی قبل از ورود مسلمانان به لحاظ فرهنگی و تمدنی وضعیت مناسبی نداشت، با استقرار حکومت امویان(138-422ق)، حاکمان اموی با تدبیر، تسامح و عقلانیت مدنی در صدد شکوفایی تمدن اسلامی در این خطه برآمدند. آنچه در این نوشتار با تکیه بر روش تاریخی برآن تاکید می‌شود این است که؛ چه عواملی در تعاملات فرهنگی و تمدنی اسلام و مسیحیت در اندلس عصر امویان تاثیر داشته است؟ یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که راز موفقیت امویان اندلس، تکیه برآموزه‌های دینی، حاکمیت مبتنی بر عقلانیت، تلاش دانشمندان و تسامح و تساهل حاکمان بوده، که رشد و شکوفایی تمدن اسلامی را در پی داشته و به ثبات آن در این منطقه یاری رسانده است. پرونده مقاله

بی شک یکی از اتفاقاتی که باعث به روز رسانی نمایش ایرانی و ورود تئاتر به معنی غربی به ایران میشود با سفر شاهان و درباریان دوره قاجار شروع شده و اتفاق می افتد. آنچه مسلم است ,میتوان شاه ناصرالدین شاه را به عنوان اولین شاهی که قدم به سرزمین های مسیحی گذاشته و سهم اعظمی را در انتقال فرهنگ جدید نمایشی تئاتری را به کشوردارد نام برد.شاه جوان به شدت تحت تئاثیر هنر ایرانی بوده به نحوی که نشست و بر خواست با هنرمندان داخلی و خارجی از او یک شاه با شخصیت خاص سیاسی و هنری ساخته بود. به وضوح علاقه وافر شاه به دیدن نمایش را در رفتار او با مقلدان ونوع نگاه و کمکش به ساختن بناهای نمایشی را میتوان فهمید. این اتفاقات به اینجا ختم نشد و با مرگ او و به تخت نشستن مظفرالدین شاه دوباره راه پدرش را با سفرهایی که تدارک آنها توسط وزیرش اتفاق می افتد از سرمیگیرد. اتابک اعظم با بیشتر کردن مالیات و گرفتن وامهای بیشمار از دول روس و انگلستان ,مقدمات سفر شاه را به فرنگ به عمل آورد و شاه را در سه نوبت به کشورهای مختلف اروپا فرستاد. اولین سفر مظفرالدین شاه به روسیه اتریش سوئیس آلمان بلژیک فرانسه در سال 1900 صورت گرفت.بالطبع شاه هم به مانند پدر خود علاقه وافر به موسیقی و انواع فرمهای نمایشی داشت. در این بخش به بررسی نمایشی یکی از سفرهای مظفرالدین شاه که در قلمرو امپراطوری اتریش در دو شهر وین و بوداپست اتفاق افتاد می پردازیم. پرونده مقاله

مسجد برجسته ترین بنای مذهبی اسلام است و گرچه مهمترین کارکردآن، عبادی است، اما در عرصه هنر است که جلوه گری می کند و بنای آن ، افتخاری برای نظامات سیاسی تلقی می شود. در دوره قاجار، مسجدسازی به دو صورت مرمت مساجد جامع و یا ساخت مساجد نوین با کاربری چندگانه ، به ویژه در شهر تهران صورت پذیرفت. روندی که با تاثیرپذیری از ورود ایران به مرحله مدرنییته، در معماری و تزئینات و کارکرد مساجد این عصر جلوه پیدا کرده است .پژوهش حاضر با تکیه بر مطالعات نظری ، ضمن اشاره به روند مسجدسازی در تهرانِ دوره قاجار، می کوشد تا شرایط و مقتضیات اثرگذار بر مسجدسازی و تحولات بعدی آن را بررسی نماید. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که در عصر قاجار، ضمن پیروی از هنر عهد صفوی، در ساخت بناهای مذهبی و به ویژه مساجد، از سبکهای متناسب با فضای دوره گذار استفاده گردید. در قسمت اماکن مذهبی مساجد حرف اول را می زنند و به دلیل رشد معنویت و گرایش به تظاهرات و خدمات مذهبی، توسعه شهرنشینی و گسترش تهران و نیز حمایت شاهان و رجال از هنر و دیانت ، مساجدی با کارکردهای آئینی – آموزشی و با آرایه های تلفیقی ساخته شد. پرونده مقاله

بر پایه شواهد تاریخی، زنان در جامعه عرب پیشا اسلام یا عصر جاهلی، از همان جایگاه و حقوقی برخوردار بودند که دیگر زنان جوامع بدوی و عشیرتی روزگار کهن بهره مند بودند. هنگامی که پرتو اسلام بر جامعه عرب تابیدن گرفت، زمینه ارتقای منزلت اجتماعی زن فراهم شد، اما با برآمدن امویان، افکار جاهلی زنده شد و بار دیگر زنان از دیده جامعه مردسالار و سنتی، هدف تهدیدها و آسیبها قرار گرفتند.پژوهش حاضر با طرح این فرضیه که احیای ارزشها و هنجارهای قومی و جاهلی در عهد امویان در تغییر وضعیت زنان از ایده آل اسلام به وضعیت مقرر عهد جاهلی موثر بوده است بر سر آن است تا به شیوه مطالعات نظری و بر مبنای استناد به منابع معتبر تاریخی، چگونگی و چرائی احیای ارزشها و هنجارهای قومی و جاهلی در عهد امویان و تاثیر آن بر وضعیت زنان در تغییر از ایده آل اسلام به وضعیت عهد جاهلی را به بحث بکشاند.نتیجه تحقیق نشان می دهد،گرچه اسلام و دعوت پیامبر (ص)، امری فراتر از مسایل قومی و قبیله ای بود، اما در جامعه سنتگرای عرب، در چارچوب ارزش ها و قواعد قبیله ای فهم شد و مبنای عمل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی قرار گرفت و با روی کار آمدن بنی امیه تعصبات جاهلی عربی بیش از پیش جلوه نمود. بازگشت جاهلیت در تمامی ابعاد زندگی مسلمانان خاصه انحطاط منزلت زن در جامعه و خانواده در اثر اختلال در روند تعمیق فرهنگ اسلامی بعد از پیامبر (ص) از جمله پیامدهای آن بود. پرونده مقاله

یکی از دلایل گرایش اعراب مسلمان برای فتح ماوراءالنهر و خوارزم این بود که آنان در اوایل فتوحات قادر به فتح طبرستان نبودند و چون متوجه شدند که ازطریق فرارود، چینی ها با طبرستان در ارتباط هستند و نیز، حضور ترکان در نواحی شمال شرق طبرستان و جنوب خوارزم تا ماوراءالنهر سختی فتوحات را دوچندان می کند،بر آن شدند تا به جهت ممانعت از پیشروی چینیان و ترکان ،ناحیه سوق الجیشی طبرستان را تصرف کنند. ولی شرائط جغرافیایی این خطه همچون: صعب العبور بودن، متراکم بودن جنگل ها و باتلاقی بودن منطقه، رطوبت بالا و بارندگی های مداوم و نیزمقاومت اهالی ،کار فتح را دشوار می کرد.این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای، درصدد است تا به این پرسش پاسخ دهد که فرایند تصرف مناطق شمال و شمالشرق فلات ایران بر اساس چه فرایندی رخ نمود؟ مطالعات نشان میدهد که با توجه به تهدید نفوذ اقوام غیرمسلماندر مناطق استراتژیک ایران و ضرورت اتصال نواحی مفتوحه به خط سیر فتوحات و تاکید بر تمامیت ارضی ایران، خلافت اسلامی از طریق اعزام نیروهای متعدد و جلب اهالی مناطق هدف، توانست نواحی فرارود و طبرستان را تقریباً در یک بازه زمانی متقارن به تصرف درآورد . هرچند، با وجود لشکرکشی های امویان، ثمره استیلای طبرستان را عباسیان به دست آوردند و سرنوشت این خطه را به خراسان و ماورالنهر گره زدند. پرونده مقاله

اهمیت خراسان بزرگ به مثابه منطقه ای سوق الجیشی و اثرگذار در اداره سرزمینهای خلافت شرقی، هیچگاه از نظرخلفای عباسی قابل چشم پوشی نبود. پیوند این ناحیه با فرارود یا اصطلاحاً ماوراءالنهر و وجود شهرهای آباد، شوارع تجاری و اراضی حاصلخیز، ضرورت لحاظ کردن سیاست جدی و پرهزینه را برای اداره خراسان به خلفا گوشزد میکرد. اما ناآرامی های مستمر و فقدان مدیریت جامع در این خطه، نه تنها بر کاهش درآمد خلافت تاثیر داشت، بلکه بر ایجاد نابسامانی در ماوراءالنهر و تشدید بحران سیاسی نیز اثر مستقیم می گذاشت. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، درصدد پاسخ بدین پرسش است که مهم ترین چالشهای برقراری استیلای پایدار خلفای عباسی بر خراسان و فرارود چه بوده است؟ نتیجه یافته ها حاکی است که در دوره اول خلافت عباسی ، با وجود بهره مندی خلفا از اقتدار نظامی ، به دلیل تعدد مخالفان و تغییرات پیاپی در موازنه قدرت، امکان ایجاد ثبات پایدار فراهم نبود. پس از قتل ابومسلم، تقابل خلفا و خراسانیان تا زمان کسب استقلال داخلی توسط طاهریان، امکان ثبات را از خراسان بزرگ سلب نمود و بستری برای نفوذ ترکان در ماوراء النهر و سرحدات دارالاسلام شد. واژهای کلیدی : خراسان، خلافت عباسی، ماوراءالنهر، بحرانهای سیاسی پرونده مقاله

کودتای سوم اسفند 1299ش (کودتای سیاه) توسط انگلیس طراحی و به دست عوامل وابسته به آنها اجرا شد، محصول تغییر سیاست خارجی انگلیس در ایران پس از جنگ جهانی اول بود. انگلیس که از طرفی مجبور به تخلیه قوای خود از ایران و از سویی نیازمند حضور یک نیروی نظامی مطمئن در ایران بود، ابتدا قرارداد مشهور 1919م. را تنظیم نمود، اما زمانی که از تصویب نهایی آن ناامید شد، برای تحقق اهداف خود به فکر انجام کودتا افتاد. منظر انتخابی پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با اتکاء به اسناد و تحقیقات جدید، پاسخ به این پرسش است که کودتای 1299ش چه تأثیراتی در تحولات جامعۀ ایران بویژه فرآیند وابستگی ایران به استعمار غرب داشت؟ در این راستا کودتای سیاه، اقدامی بود که در جهت شکل گیری یک دولت اقتدارگرا در سال های پایانی حکومت قاجار صورت گرفت. از طرفی، کودتا صرفاً یک جابه جایی در قدرت نبود بلکه سرآغاز برنامه ریزی های گسترده برای تغییرات و دگرگونی های هویتی در ایران محسوب می گردید. تغییراتی که در گامِ نخست نظام سیاسی و سرانجام جامعه ایران را درنوردید. پرونده مقاله

در آستانه قرن 20 م، در پی کنشگری زنان و هم زمان با رشد ملی‌گرایی در کشورهای درحال‌توسعه، زنان مصری به تکاپو افتادند تا بخشی از حقوق اجتماعی خود را به دست آورند. طی سال‌های 1914 تا 1953م رواج اندیشه‌های نوگرایانه و ناسیونالیستی، سهم عمده‌ای در پویش این جوامع داشت.این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، به این پرسش پاسخ می دهد که ملی‌گرایی در مصر، چگونه در پیدایش و روند جنبش زنان تأثیر داشته است؟ یافته های تحقیق نشان می دهد ملی‌گرایی و مبارزه با استعمار و استبداد، بسترساز ورود زنان به عرصه اجتماع شد، اما با وجود مشارکت زنان، حقوق مورد خواست جامعه زنان به آنها داده نشد و درنتیجه، کسب حقوق اجتماعی زنان از طرق دیگری پیگیری شد. جنبش زنان کاملاً وابسته به پویش سیاسی و اجتماعی اکثریت و تحت تأثیر ایدئولوژی‌های شرقی و غربی بود. اما توانمندی زنان مصر در ایجاد تشکیلات و رویه اعتدالی، به کامیابی نسبی آنها منجر شد. پرونده مقاله

با تسلط دودمان بنی‌امیه بر نظام سیاسی اسلام، بسیاری از ارزش‌های اسلامی چون؛ مساوات، عدالت و کرامت انسانی نادیده انگاشته شد. سیاست خلیفگان اموی بر سیادت قوم عرب و تحقیر سایر ملل تابعه مبتنی بود؛ به‌گونه‌ای که جز با عرب‌ها، که‌ همه‌ی امتیازات اجتماعی و اقتصادی را از آن خود می‌دانستند، با دیگر اقوام تابعه شیوه‌ی برخورد درخور و عادلانه‌ای نداشتند. این پژوهش در صدد است با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، به این پرسش پاسخ دهد که خلفای اموی و کارگزارانشان در قبال ایرانیان از چه راهبردهای سیاسی- اقتصادی بهره گرفتند و پیامدهای ناشی از آن چه بود؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که سیاست‌های اقتصادی امویان بر مبنای اجرای سیاست تحریم اقتصادی، مصادره-ی اموال معارضان ایرانی، نیز تصرف اراضی خصوصی و اخذ مالیات‌های ناعادلانه بوده است که فشار اقتصادی زیادی برایرانیان تحمیل می‌کرد. در نتیجه، واکنش بخشی از ایرانیانی که توان مقابله سیاسی و نظامی با خلافت نداشتند، به‌صورت نهضت شعوبیه و جست‌وجوی هویت مستقل از شناسه‌ی اسلامی اتباع خلافت خودنمایی کرد. پرونده مقاله

چکیده : ییکی از خاندان‌های ایرانی‌تبار که بر شرق خلافت اسلامی تسلط یافت، آل سامان بودند که از نیمه ی نخست قرن سوم هجری بر مناطقی از ماوراءالنهرحکومت داشتند و به تدریج با حفظ تابعیت سیاسی از بنی عباس، به ترویج فرهنگ ایران و سنن ملی همت گماشتند. رفتار این دودمان در برابر نهضت های استقلال طلبانه ی ایرانیان، باعث تردیدهایی در نگرش به رویه ی ایران گرایی سامانیان شده است. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی بر آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که ماهیت رفتار سیاسی سامانیان با جنبش های استقلال‌طلبانه ی ایرانی چگونه بوده است؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که آل سامان، رویه ای مغایر با گفتمان جنبش‌های استقلال خواهانه ی ایرانیان داشته و باوجود گرایش به فرهنگ و تمدن پارسی، منفعت خویش را با تبعیت از خلافت اسلامی دنبال می کردند و از این رو، برخورد خصمانه‌ای با جنبش‌های استقلال طلبانه ی ایرانی داشتند.واژه های کلیدی: سامانیان، عباسیان، جنبش‌های استقلال‌طلبانه، قرون 3 و 4 هـ. ق. پرونده مقاله