مضامین وطن‌دوستی و ملی‌گرایانه در ادبیات ملت‌هایی متجلی می‌شود که سرزمین آن‌ها مورد تهاجم استعمارگران واقع شده باشد. ایران و فلسطین از جمله کشورهایی هستند که در سده اخیر شاهد حضور و تجاوز بیگانگان بوده‌ و شعرای متعهد این دو کشور در چنین شرایطی برای دفاع از هویت اسلامی و کیان ملی خود در صحنه حاضر شده‌اند. در این میان معدود شاعرانی بودند که با استفاده از اسلوب طنز رسالت هنری خود را به انجام رساندند. از این رو اشعارشان بیش از سروده‌های دیگر شاعران مورد توجه و استقبال عمومی قرار گرفته است. در این مقاله به روشی توصیفی- تحلیلی و در چارچوب ادبیات تطبیقی به بررسی کاربرد اسلوب طنز در اشعار نسیم شمال و ابراهیم طوقان پرداخته شده و برخی مضامین ملی مشترک میان سروده‌های دو شاعر از جمله وطن‌دوستی، حسرت بر عظمت بربادرفته وطن، تأسف به خاطر شرایط کنونی کشور، و انتقاد از عملکرد خیانت‌پیشگان مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. پرونده مقاله

اختلاف زبان ها، یکی از مشکلات اساسی بشر است که مانعی برای ایجاد ارتباط انسان ها با یکدیگر به حساب می آید و یکی از راه های اصلی و مطمئن برای غلبه بر این مانع، استفاده از ترجمه است. نیومارک، یکی از نظریه پردازان شاخص معاصر، عناصر فرهنگی را به پنج دسته تقسیم می کند که مترجم باید برای انتقال درست بار فرهنگی زبان مبدأ به زبان مقصد آن ها را بشناسد و با پیشنهاد 17 روش در ترجمه این عناصر، سعی کرده تا راهکارهای مناسبی پیش روی مترجمان قرار دهد. در این راستا، نویسندگان مقاله بر آن شدند تا با روش توصیفی- تحلیلی نقش یکی از این عناصر فرهنگی به نام عنصر فرهنگی "بوم شناسی" را با تکیه بر چارچوب نظری نیومارک، شاخص تر کنند تا مشخص شود که مترجمان ایرانی برای انتقال این عنصر در ترجمه های خود بیش‌تر از کدام روش ها استفاده کرده و تا چه حد در انتقال درست آن به زبان مقصد موفق بوده اند. پرونده مقاله

از آنجا که واژه‌ها تحت تأثیر عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و محیطی قرار می‌گیرند و به دنبال آن تغییراتی در معانی آن‌ها به وجود می‌آید، شناخت این تغییرات و دلالت‌های معنایی آن در فهم متون امری ضروری به نظر می‌رسد. در واقع آشنایی با معانی حقیقی و مجازی واژگان است که مخاطب را از برداشتِ نادرست رهایی می‌بخشد. از این رو نگارندگان در این پژوهش که به روشی توصیفی- تحلیلی انجام شده است، بر آن‌اند تا نخست به ارائه توضیح مختصری درباره علم معناشناسی بپردازند. سپس با استفاده از منابع معتبر تفسیری قرآن کریم، کاربرد واژه "مبین" را به همراه موصوفات مختلف آن بررسی کنند و دلالت‌های معنایی آن را تبیین نمایند. از یافته‌های پژوهش برمی‌آید که این واژه در آیات مختلف قرآن کریم، سیر تحول معنایی مختلفی را پشت سر نهاده و افزون بر معنی "آشکار" در معانی دیگری نیز به کار رفته است. پرونده مقاله

یُعدّ الإنزیاح من إبداعات الشکلانییّن المهمّة ویتکوّن الیوم الحجر الأساس فی قضایا الأسلوبیّة وعلم اللغة. فی بدایة القرن العشرین قطعوا خطوة کبیرة فی العدول عن اللغة المعیار وأبدعوا مصطلحی الإنزیاح والتقریب(أو معالجة ذات الأسبقیة). إنَّ درویش یخلّ فی المواضع المختلفة ترتیب اللغة المألوف ویبادر بخلق التراکیب الجدیدة والصور الشعریة الخلّابة. یقسّم لیتش الإنزیاح إلی ثماینة أنواع وهذا البحث بما للموضوع من سعة المجال فی شعر درویش یذهب إلی دراسة وتبیین الإنزیاح اللفظی والمعنوی والکتابی فی مجموعة الأعمال الشعریة الکاملة. ما توصَّل إلیه البحث من النتائج تقول: إنَّ درویش أکثر من استخدام التشبیه والاستعارة، ثمَّ استفاد من المفردات العتیقة إلی جانب التراکیب الإضافیة الجدیدة والمفارقة و... هادفاً تحقیق الإنزیاح فی شعره. پرونده مقاله

اهتمّت الدراسات النقدیة الحدیثة بالسرد وما یرتبط به لما له من أهمیة کبیرة فی دراسة النص الإبداعیة، فکأنّه الطریقة التی یختارها الروائی أو القاص لیقدّم الحدیث إلی المتلقی. السرد أداة من أدوات التعبیر الإنسانی وهو الطریقة التی یتخذها السارد فی الإخبار عن أحداث فی قصة ما، وهناک السرد فی المدوّنات الشعریة علی مرّ العصور ولذلک یمکن إعتبار الشعر أحد الفنون التی وظّفت السرد من خلال عملیة القص. قمنا فی دراستنا هذه بملائمة أهم عناصر السرد فی قصیدة إبراهیم ناجی الطویلة المعنونة بـالأطلال وهی المشهد(الزمان والمکان)، الشخصیة والخطة. نظم الشاعر هذه القصیدة عقب الإنکسار فی الحبّ وعبّر فیها عن آلامه طیلة ثبات الحبّ عنده. تهدف هذه المقالة ضمن الإستعانة بالمنهج الوصفی- التحلیلی أن تتوقف علی تمحیص البناء السردی فی هذه القصیدة. أهمّ ما توصّلنا فی دراستنا هذه هو أنّ الشاعر إنقسم قصیدته إلی عدة مقاطع بغیة التسهیل فی التعبیر عمّا یعانیه، کما تمثّل نمطا شعوریا فی التحدّث عن الأحداث الماضیة واعتمد فی بیان الأحداث علی الحوار الداخلی الذی یسمّی بالمونوج الدرامی وهو یتّصل بالعالم الباطنی للإنسان ویظهر بشکل إستفسارات داخلیة تثیر المعانی العمیقة، غیر أنّ للإسترجاع التمهیدی والإستباق دور هام فی القصیدة لأجل التواصل مع القارئ أو لإنشاء التمهید أو التوطئة لأحداث لاحقة أو سابقة. پرونده مقاله

إنّ أدب المقاومة هو الذی کان تنبعث عنه الروح الوطنیة جازمة قویة، إذا ألح الشاعر المقاوم علی قضیته إلحاحاً، جعله یتخذ من شعره وسیلة کفاحیة مباشرة، و قد جنّد شعره فی خدمة الحیاة الملتهبة من حوله، فطغی علیه الحماس. من ثم الأدیب المقاوم هو الذی یدفع بالأدب نحو الأهداف السامیة والمتعالیة. تمیم برغوثی من أبرز شعراء المقاومة الذی جنّد شعره لدفاع عن قضیة فلسطین، له قصیدة شهیرة مسمی فی القدس التی تصور فیها المصائب المؤلمة للفلسطینیین أحسن التصویر. تناولت هذه المقالة دراسة تحلیلیة وأسلوبیة لهذه القصیدة التی تعدّ من أهم أعمال الشاعر الأدبیة. یبحث الکاتبان فی هذه المقال علی المنهج التحلیلی والنقدی فی الجانبین المعنوی والنفسی، ومن نتیجة البحث فستکشف أهم میزاتها الأسلوبیة فی المستویات الثلاث الایقاعی، والبلاغی، والترکیبی. پرونده مقاله

المقاربة السیمیائیة اختراق لکلِّ الحواجز فی النَّص ومغامرةٌ فی فضاء النَّص للنیل إلی فهم حقیقی عنه. إنَّ خطاب بدر شاکر السَّیاب لا یزال یتمتَّع بهالة من الفضاءات البکورة رغمَ الزَّخم الهائل الّذی کُتب عن هذا الخطاب الشعری ونری أن المقاربة السیمیائیة فی هذا الخطاب، هی الطریقة الیتیمة التی تفتح أمام المتلقی جمالیات هذا الخطاب کما أن لها دورا فذا فی کشف العالم الإیحائی لهذا الخطاب وتقدیم معرفة دقیقة عن إیدئولوجیاته بإزالة الستار عن وجوه العلامات والإشارات النَّصیة التی تحفل بها خطاب السَّیاب. نحاول فی هذه المقالة من خلال المنهج الوصفی- التحلیلی، أن ندرس قصیدة العودة لجیکور لبدر شاکر السیاب؛ هذه القصیدة من أشهر قصائدِه التی أنشدها فی مرحلة التموزیة أو الواقعیة الجدیدة لیُجسِّد بها المفارقة الألیمة بینَ المدینة والریف، هذه القصیدة ثورةٌ علی المکان/المدینة فی بعدها السِّیاسی، والاجتماعی و الاقتصادی و تشبثٌ بالمکان/جیکور... . إنه فی هذه القصیدة وظَّف لغة إیحائیة ذات السُّلطة علی المتلقِّی ووظَّف رموزاً کثیرةً فی صیاغة تعبیریة تقدم تصویراً یتمتَّع بالشّفافیة عن المدینة التی جعلته یشعر بالغربة بکلِّ أشکالها. إن السیاب هنا یرسم ملامح المدینة التی فقدت فاعلیتها والتی تسلب النازح إلیها سروحه الفکری وتقف بوجهها المادی فی وجه الإنسان المعاصر مما جعل السیاب فی حنین دائمٍ إلی جیکور تلک القریة الوادعة المسالمة إلی أولئک الناس الذین تخلَّصوا من براثن المادة وأقاموا علاقاتهما بعیده عنها وعن مفهومها. پرونده مقاله

از آن زمان که زبان و ادب فارسی و عربی با عرفان پیوند خورد آثاری ژرف و سترگ به نظم و نثر در پهنای این سرزمین ها رقم خورد. اگر عرفان را بیان هنری دین بدانیم، عارفان این سرزمین ها و بویژه شاعر به خوبی و تمام و کمال از عهده آن برآمده اند.این پیوند ناگسستنی میان ادبیات و عرفان، بویژه در حوزه شعر به سبب موزون و جذّاب بودن، در دوران معاصر ادامه پیدا کرد و به نظر می رسد برای همیشه نیز باقی خواهد ماند. ادب عربی و فارسی پیوسته تجلّی گاه عرفان و مسائل مرتبط با آن بوده است و خوانندگان با مطالعه آن به روح خود جلاء داده اند.یوسف خال از شاعران برجسته سوری می باشد که در شعر معاصر عربی مضامین عرفانی بسیاری در دیوان شعری خود منعکس کرده است احمد شاملو نیز شاعری نوآور در شعر سپید فارسی محسوب می شود که همواره مفاهیمی همچون مرگ و نیستی، قداست عشق، آزادی، واقعیت جهان هستی، و وحدت وجود در اشعارش پیوندی عمیقی داشته است. در این جستار با توجّه به اقتران زمانی دو شاعر و اشتراکات اندیشه های عرفانی هر دوشاعر بر مفاهیمی همچون (وحدت وجود، عشق الهی، باده عرفانی، آزادی، بقاء و نیستی، حقیقت عالم، رضا وتسلیم) تأکید داشته اند که در ساختار و زبان شعری شباهت فراوانی دارد. در همین راستا نگارنده با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی داده ها می پردازد. پرونده مقاله

محمد قیسی شاعر نوپرداز فلسطینی است که با استفاده از زبان سمبلیک و اسطوره‌ای توانسته حضوری فعال در عرصه‌های مقاومت این کشور داشته باشد. البته در این راه میراث کهن عربی و فرهنگ و تمدن اقوام ملل مختلف، منبع الهام شاعر بوده‌اند. وی افزون بر استفاده از اسطوره‌های بابلی، بین‌النهرینی و یونانی، به اسطوره‌های کنعانی و عربی نیز توجه وافری داشته است. نگارندگان در این پژوهش که به شیوة توصیفی ـ تحلیلی تدوین شده است، نخست از اسطوره و خاستگاه تاریخی آن و انگیزه‌هایی که سبب توجه شاعران فلسطینی به اسطوره‌پردازی شده، به اختصار سخن به میان آورده‌اند. سپس انواع اسطوره‌های به کار رفته در شعر محمد قیسی را تبیین و تحلیل کرده‌اند. از یافته‌های تحقیق برمی‌آید که شاعر از هر پدیده موروثی و اسطوره‌ای اعم از مکانی، زمانی، انسانی و دینی برای ترسیم شور و شوق ملی، عشق به وطن و بازگشت به میهن، بهره برده و توانسته سخن‌گوی صادقی برای بیان آلام، آرمان‌ها و اندیشه‌های خود یا هم‌وطنانش در داخل و خارج از سرزمین‌های اشغالی فلسطین باشد. پرونده مقاله

کاربست اسطوره و میراث سنتی از شاخصه¬های بارز شعر معاصر عربی به شمار می‌رود. شاعر معاصر برای القای مفاهیم موردنظر خود به شیوة غیرمستقیم و با عدول از معیارهای رایج زبانی، از اسطوره بهره می¬گیرد تا بتواند تجربة معاصر خود را بیان کند. در این راستا معد جبوری، شاعر معاصر عراقی، نیز برای زیباسازی شعر و بیان اندیشه خود از میراث اساطیری الهام گرفته است تا آرمان‌ها و دغدغه‌های مردم عراق و جهان عرب را فریاد زند. شاعر با درک فضای حساس زمانه، درصدد آگاهی‌بخشی به ملت‌های مسلمان است تا بتوانند به این آرمان‌ها دست یابند. نگارندگان در این پژوهش با روش تحلیلی ـ توصیفی و با هدف بیان دغدغه‌های شاعر در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی، در پی یافتن مهم‌ترین دلالت‌های معنایی اسطوره در شعر معد جبوری برآمده‌اند. یافته¬های پژوهش حکایت از آن دارد که جبوری با الهام از میراث اساطیری از گونه¬های متنوع هنجارگریزی در راستای معنا‌آفرینی و برجسته-سازی متن بهره برده است. این اسطوره‌ها به شکل‌های گوناگون از آرزوها، اشتیاق‌ها و دغدغه‌های شاعر خبر می‌دهد. شخصیت‌های اسطوره‌ای در شعر جبوری همگی دغدغه‌های سیاسی و اجتماعی دارند و از درد مشترکی می‌نالند. گذشته از این خواهان استقلال و آزادی سیاسی عراق و برقراری عدالت اجتماعی در این کشور هستند. پرونده مقاله

یکی از برجسته¬ترین نظریه‌پردازان روسی، میخائیل باختین، در قرن بیستم، با ارائه نظریه منطق مکالمه‌ای، در ژانر رمان، در پی اثبات عدالت گفتمانی در میان نگارنده و سایر نقش‌پردازان داستان بوده است و وی مؤلفه¬هایی برای بررسی چندآوایی در رمان ارائه داده است؛ از جمله آنان: بینامتنیت، کارناوال، شخصیت¬ها، انواع گفت¬وگو، گروتسک و تعدد زاویه دید است. این نوشتار با روش توصیفی_تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه¬ای، در پی واکاوی داستان کوتاه نون از مجموعه داستانی «نون و قصص أخری» اثر جمال زکی القواسمی، نویسنده معاصر فلسطینی، بر پایه نظریه چندآوایی باختین بوده است تا به میزان تطبیق داستان با انگاره چندصدایی واقف شود و مصادیقی از آنان را در این داستان ارائه نماید؛ و نتایج حاصل از آن نشان می‌دهد این رمان در رسته رمان¬های چندصدایی قرار می¬گیرد و عناصر موجود در انگاره باختین مشاهده می¬شود و دموکراسی مکالمه در آن قابل مشاهده است. پرونده مقاله