مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
العدد2,السنة
29
,
تابستان
1402
تبعیت محض شامیان از معاویه، زبانزد خاص و عام است. در برخی از گزارههای نهجالبلاغه شامیان با خصوصیاتی چون جهالت، دنائت و پستی، خشونت، رذالت، فرومایگی و بندگانی تندخو معرفی شدهاند. برخی از مورخان نیز علت تبعیت اهل شام را کمخردی، تبعیت کورکورانه، فقدان اندیشه و تأمل، بی أکثر
تبعیت محض شامیان از معاویه، زبانزد خاص و عام است. در برخی از گزارههای نهجالبلاغه شامیان با خصوصیاتی چون جهالت، دنائت و پستی، خشونت، رذالت، فرومایگی و بندگانی تندخو معرفی شدهاند. برخی از مورخان نیز علت تبعیت اهل شام را کمخردی، تبعیت کورکورانه، فقدان اندیشه و تأمل، بیتفاوتی نسبت به اخبار و حوادث پنهان، بیان کردهاند. این در حالی است که بر پایه برخی گزارههای نهجالبلاغه، مردم شام به نظم، امانتداری، تبعیت بدون چشمداشت، مُصلحِ عموم و متحد توصیف شده، حتی حضرت علی (ع) آرزو کردند ای کاش معاویه ده نفر از اهل عراق را با یک نفر اهل شام معاوضه کند. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با تمرکز بر جریان اُموی در شام، به علت تبعیت محض شامیان پرداخته است. از جمله نتایج این پژوهش آنکه گرچه مردم شام خصائصی ممتاز داشتند اما این ویژگیها دستاویز جریان ِاُموی به رهبریت معاویه قرار گرفت تا با تکیه بر باورهای پیشا اسلامی شامیان و سیاستهای متناسب با روحیات آنان، ویژگیهای مثبت مردم شام را به نفع خود مصادره کرد.
تفاصيل المقالة
مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
العدد2,السنة
26
,
تابستان
1399
عائشه همسر پیامبر اکرم (ص) بهواسطۀ زندگی درازمدت با پیامبر (ص)، نفوذ فراوان در میان صحابه و ملاقات بسیاری از تابعین با وی، در شمار مُکثِرین در حدیث شناخته میشود. او افزون بر روایتگری، در حوزۀ فهم و نقد حدیث نیز ایفای نقش میکرد؛ تا بدانجا که در شمار یکی از ناقدان جدی أکثر
عائشه همسر پیامبر اکرم (ص) بهواسطۀ زندگی درازمدت با پیامبر (ص)، نفوذ فراوان در میان صحابه و ملاقات بسیاری از تابعین با وی، در شمار مُکثِرین در حدیث شناخته میشود. او افزون بر روایتگری، در حوزۀ فهم و نقد حدیث نیز ایفای نقش میکرد؛ تا بدانجا که در شمار یکی از ناقدان جدی روایات قرار گرفت. عائشه که خود را یکی از آگاهترینها به سنت پیامبر (ص) معرفی میکرد، به آسیبشناسی روایات نیز میپرداخت. بخشی از این پالایشها به هویت و کلیت روایات مربوط است که در مباحث نقد متن به آنها نقد بیرونی گویند. این مطالعه با روش توصیفی به تلاشهای وی در این محور میپردازد؛ همان که بعدها در دانش حدیث با اصطلاح جعل و وضع دستهبندی شد و در ضمن مباحث عللالحدیث جایگرفت. نقدها را میتوان با این طبقهبندی نشان داد: مقابله با ورود خرافات عربی، تقابل با اساطیر مناطق همجوار، مقابله با استناد دروغین، تصحیح روایتها دربارۀ احکام عبادی و همچنین مخالفت با روایاتی که میتوانست جایگاه زنان را در جامعه تضعیف کند. نتیجۀ مقاله افزون بر نشان دادن نقش عائشه در نقد حدیث و مقابلۀ گفتاری و عملی با روایاتی که برخی صحابه از دید وی به شکلی نامناسب نقل میکردند، میتواند نشاندهندۀ نخستین قاعدهها در حوزۀ نقد روایت باشد.
تفاصيل المقالة
مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
العدد4,السنة
29
,
زمستان
1402
محققان و پژوهشگران عرصه حدیث در کنار روشهای سنتی برای بازیابی متون اصیل حدیثی و یافتن تحریفات و اضافات وارد شده در روایات، به شیوه های نوین و دقیق تری نیاز دارند. یکی از این روشها، لایه شناسی متون است. در دهه های اخیر به این شیوه به صورت جدی تر نگریسته شده است. لیکن أکثر
محققان و پژوهشگران عرصه حدیث در کنار روشهای سنتی برای بازیابی متون اصیل حدیثی و یافتن تحریفات و اضافات وارد شده در روایات، به شیوه های نوین و دقیق تری نیاز دارند. یکی از این روشها، لایه شناسی متون است. در دهه های اخیر به این شیوه به صورت جدی تر نگریسته شده است. لیکن جای خالی لایهشناسی در حوزه ی علوم حدیث بسیار محسوس است. از این رو جستار حاضر به گونهشناسی و بررسی دلایل پیدایش لایههای مختلف بر متون روایی پرداخته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی با نگاهی نو به بازخوانی متون روایی در قالب لایه شناسی می پردازد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که دلایل مختلفی از قبیل شرح مزجی متن، دو مؤلفی بودن، مونتاژ شدن باعث ایجاد چندلایگی در متون می شود و توجه به زمان، زبان، مکان و اسلوب بیانی حاکم بر متن در شناسایی لایه های مختلف، می تواند مفید باشد.
تفاصيل المقالة
تاریخ و تمدن اسلامی
,
العدد46,السنة
20
,
بهار
1403
پس از قتل عثمان خلیفه سوم، شام در برابر حکومت امام علی(ع) عَلَم مخالفت برافراشت. گزارههای مشهور تاریخی، شام را منطقه¬ای ضد علوی و یکپارچه نمایش دادهاست؛ اما در برخی گزارشها، از طیفهایی سخن به میان آمده که با توده شامیان همراه نبوده، خود را از لشکر معاویه جدا کردند؛ أکثر
پس از قتل عثمان خلیفه سوم، شام در برابر حکومت امام علی(ع) عَلَم مخالفت برافراشت. گزارههای مشهور تاریخی، شام را منطقه¬ای ضد علوی و یکپارچه نمایش دادهاست؛ اما در برخی گزارشها، از طیفهایی سخن به میان آمده که با توده شامیان همراه نبوده، خود را از لشکر معاویه جدا کردند؛ بروز رفتارهایی که یکرنگی شامیان را زیر سؤال میبرد. این پژوهش با تمرکز بر رفتارشناسی، ساکنان عربتبار شام را به دو سنخ «همراه کامل» و «غیرهمراه» تقسیم کرده و سپس مواضع سیاسی اعراب شام را در رابطه با نحوه مشایعت یا مخالفت با معاویه تحلیل کردهاست. بنابر یافته¬های پژوهش، سنخ اول، متأثر از باورهای دینی بازمانده از دوره بیزانس، بهرهگیری معاویه از سیاست رئیس بیگانه، شهرنشینی و همگنی جمعیت، تمامیتطلبی و باجخواهی، با معاویه همراه شدند. سنخ دوم، متأثر از سیاست¬های روشنگرانه امام علی(ع)، سیاست بیطرفی، منفعتجویی و احتیاط دینی با معاویه همراهی نکردند.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications