یکی از مهم‌ترین ابزارهای درک جایگاه زنان در جامعه، آثار ادبی هستند. در دهۀ اخیر، به دلیل تحوّل در ساختار اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جوامع و بالا رفتن سطح آگاهی زنان، نویسندگان زن با دیدگاه انتقادی به بیان جایگاه و نقش اجتماعی زنان پرداختند و خواستار تغییر بنیادین در نگرش مردم و بازنگری در تفاسیر مردسالارنه از متون ادبی شده‌اند. زویا پیرزاد و قمر کیلانی از نویسندگانی هستند که با شناختی که از وضعیت زنان جامعه عصر خود دارند به نوشتن داستان‌هایی با محوریت زنان اقدام کرده‌اند. مقاله پیش رو با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به تحلیل و مقایسۀ شخصیت زنان سنتی و مدرن در رمان‌های الدوامة اثر قمر کیلانی نویسندۀ معاصر سوری و چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم اثر زویا پیرزاد می‌پردازد. آثار این دو نویسنده معاصر، تجلیگر رئالیسم و واقعگرایی آنان می‌باشد که بیانگر بسیاری از حوادث اجتماعی در دو جامعۀ سوری و ایرانی است. این دو نویسنده، شخصیت زنان سنتی را با ویژگی‌هایی چون خانه‌داری، انجام نقش‌های جنسیتی، انفعال در برابر نظام مردسالار و تابعیت از سنن مرسوم، ترسیم می‌کنند و در مقابل چهرۀ زنان مدرن آثارشان با اموری چون اشتغال، اثبات هویت زنانه و مبارزه با مردسالاری و زیر پا نهادن سنن و عرف مرسوم توصیف شده است. تفاصيل المقالة

مدرنیته در معنای ابداع و ابتکار، نقطه‎ مقابل سنت گرایی است، سیمین بهبهانی و بشری بستانی از جمله شاعران سرآمدند که در سروده‌های خود منعکس کننده جامعه سنتی و نوگرای ایران و عراق هستند. این دو علاوه بر گرایش به مدرنیته از سنت نیز رویگردان نبوده و توجه خاصی بدان دارند و می‌توان گرایش آنها را معتدل ارزیابی کرد؛ زیرا آنها از کنار سنت‌های ناپسند جامعه خویش عبور کرده و به نقد آن پرداخته‌اند. آنها علاوه بر رویارویی خلاقانه خود در گرایش به سنت و مدرنیته، توجه خاصی به اوضاع نابسامان زنان و گرایش‌های فمنیستی میانه‌رو دارند به طوری که در برابر جنس مرد، نه تنها موضع تندی نمی‌گیرند؛ بلکه هر دو را مایه کمال یکدیگر می‌دانند.این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی بر پایه مکتب آمریکایی، بن مایه‌های سنت و مدرنیته را در آثار دو شاعر بررسی و تحلیل می‌کند. نتیجه این پژوهش، پرداختن به اوزان شعر سنتی، با گریز از وزن و قافیه است و از آنجا که ذهن هر دو شاعر به درگیر مضامین انسانی و اجتماعی است گاهی وزن شعر قربانی محتوا و مضمون شده است. ویژگی بارز دو شاعر، گرایش به مدرنیته و عدم رویگردانی از سنت بوده و در مجموع می‌توان رویکرد آنها در بهره‌گیری از معیارها و بن مایه‌های سنت و مدرنیته را یک موضع بی‌بدیل پنداشت. از آنجا که هر دوی آنها به نوعی شکست عاطفی در زندگی خود تجربه کرده‌اند بخش زیادی از شعر را به بیان مشکلات و مسائل زنان جامعه اختصاص داده‌اند. تفاصيل المقالة

بررسی تطبیقی اجتماع و بازتاب آن بر اندیشه سیاسی سعدی یوسف و ابوالقاسم لاهوتی از منظر سیاسی و اجتماعی مستلزم شناخت شرایط خاص جامعه ای است که این دو شاعر در آن زندگی کرده اند. از آنجا که در دوره مشروطه مفهوم آزادی، رنگ سیاسی به خود گرفته است، این مفهوم در شعر لاهوتی به صورت شورش علیه ظلم و حمایت از قشر کارگر و رنجبران، و در شعر سعدی یوسف به صورت مبارزه علیه وعده‌های پوچ و دروغین جلوه می‌کند. سعدی یوسف و ابوالقاسم لاهوتی برای بیان اوضاع اجتماعی تأثیرگذار در شعر خود از فنون ادبی گوناگونی چون نماد، طنز و تناقض، اقتباس و تضمین استفاده کرده اند، به عنوان مثال برای اشاره به وجود دشمنان و استعمارگران از نمادهایی چون سیاهی، رنگ سرخ، شهر و روستا، نخل و رود و... بهره گرفته اند با این تفاوت که در شعر لاهوتی بکارگیری نماد ملموس تر است. این دو شاعر همچنین با استفاده از دیگر فنون مذکور توانسته اند به خوبی بر اوضاع سیاسی و اجتماعی مردم سرزمین خود تأثیرگذار باشند و به مبارزه علیه ظلم، استثمار، امپریالیسم، غربزدگی و هجوم فرهنگ بیگانه غربی بپردازند. تفاصيل المقالة

المكونات الأسلوبية، فرع جديد في دراسة الأسلوب يتم فيه فحص السمات اللغوية للشعراء في أعمالهم الأدبية، والتي تشمل مستويات الترکيبية والصوتية والدلالية. وفي المستوى الترکيبي يبحث عن قصر الجملة وطولها والعناصر الهيكلية کالمبتدأ والخبر، والفعل والفاعل، وما إلى ذلك. وفي المستوى الصوتي، يتم استكشاف الموسيقى الداخلية أو الإيقاع الداخلي کالتكرار وكذلك الموسيقى الخارجية کالوزن والإيقاع الموسيقي.يهدف هذه الدراسة، وفق المنهج الوصفي - التحليلي إلى دراسة هذه المكونات في دواوين بشری البستاني الثلاثة (أندلسيات لجروح العراق) و (البحر يصطاد الضفاف) و (مكابدات الشجر) و من خلالها يتعامل مع أحد المستويات الدلالية کالتشبيه وإحصاء جميع أنواع التشبيهات في هذه الدواوین.تظهر نتائج البحث أن بشرى استخدمت في الغالب تعبيرات قصيرة على المستوى التركيبي، ومن وجهة النظر الدلالية فإن التشبيه وبالتالي الاستعارة تخيمان علی صورها الشعرية بشكل ملحوظ.من وجهة نظر العناصر البنيوية فقد ركزت معظم اهتمامها على الجمل الفعلية وبالإضافة إلى ذلك تعد الجوانب الهيكلية المستقلة جنبًا إلى جنب مع الأساليب اللغوية الجديدة والموقف الجديد تجاه العالم من أهم ميزات شعرها. وفي مجال الموسيقى الخارجية والشعر الكلاسيكي فقد اجتازت في حلبة السبق من الآخرين، والتكرار أحد العناصر الموسيقية المهمة في شعرها. وبشكل عام، من خلال ابتكار أسلوب جديد ولغة فاخرة، تمكنت لتجذب انتباه الجمهور. تفاصيل المقالة

استخدم زکریا تامر - القاصّ السوری الکبیر - الذی له تجارب متعددة فی الکتابة والقصة الرمز وإستفاد منه بشکل أحسن. قصّة النهر من أهم قصصه الرمزیّة التی یعبّر فیها عن أفکاره واختلاجاته النفسیة ویراوح بین الحلم والواقع، ویتعانق الحلم مع الرمز لیشاکلا عالماً خاصاً ویصور فیها صراع النفسی للمثقّف وآلامه أمام الواقع البشع. تتکوّن هذه القصة من الشخصیات الرمزیّة الأصلیة وغیر الأصلیة، منها عمر السعدی(المثقف)، ورجال الشرطة(الاستبداد والخفقان)، والحارس(قساوة القلب)، والإمرأة المسحورة(الأمل والنشاط)، والنهر(تیار الحرّیة)، والزنزانة(المجتمع العربی)، وکل من هذه الشخصیات تؤدی دورها بشکل جیّد جدا. تفاصيل المقالة

الصور الخیالیة هی الأداة الأکثر شمولیة وفعالیة التی تستعمل أکثرها للمفاهیم التجریدیة وبعیدة المدی للعقل، لفهمها ملموساً وتسعی باستمرار لجذب انتباه الجمهور من خلال خلق نوع من إطالة القاعدة فی المعنی والمفردات. سیجد الشاعر البارع باستعانته، آفاقًا جدیدة للغة الفکر. استخدام الصور الخیالیة لا یقتصر علی الشعر التقلیدی لکن استخدامه المستمر فی الشعر المعاصر، وقد شدَّ انتباه العدید من الأدباء علی إنشاء وتطویر عناصر مبتکرة. مهدی جناح الکاظمی واحد من مئات الشعراء، الذی حاول أن یرسم فنَّه المتطور لصیاغة الصور التی یخفی فی قناع من الکلمات.جدیر بالذکر، أن فی تحلیل هذا القصائد، من بین العناصر المبنیة لصور الخیالیة، أن التشبیه والاستعارة لدیها ورود عالی التی یتم تفتیشها فی دیوان هذا الشاعر. إطار هذا البحث یسعی إلی الوصول للصور الکامنة فی الشعر والفکر لهذا الشاعر. لذلک، هذا البحث بإستناده إلی دراسة وصفیة تحلیلیة لدیوان الشاعر یتطرق إلی الاشعار التی تجلی فیها الصور الخیالیة. تفاصيل المقالة

یعرف شعر الثورة بالإلتزام المتشابک الّذی یتوخّی الخدمة لمصالح الشعوب ومتطلّباتهم مندفعاً إلی ترسیخ الدعائم الوجودیّة فی الإنسان وتوفیر حقول الخیر والسکینة له، وهو بوصفه رافداً جمالیّاً فی وجدان الإنسان العربیّ یقدّم فکرة الرفض للنهب والعدوان، والمواجهة للآخر المتخاصم. لقد اتّسع مفهوم الأدب الفلسطینیّ بولوجه فی عالم الشعر ولاسیّما منذ تسلّل إلی عالم الرؤی والأخیلة الشعریّة، أنجب فی صدی صرخاته جیلاً جدیداً من الشعراء المقاومین، منهم عبدالرحیم محمود الّذی حضر فی لجّة أحداث النکبة الفلسطینیّة حضوراً نشیطاً یلهب فکرة الجهاد والمقاومة الصادقة فی صفوف شعبه المناضل، ویستعین فی هذا المضمار بأحقّ مؤشّرات الحرکة الثوریّة الّتی تمثّلت دینامیکیّتها فی الوطنیّة، وتمجید الأبطال، واستدعاء الشخصیات التراثیّة، وحثّ الشعب علی الثورة والنضال، ورفض الاضطهاد بحیث تبغی دراستنا هذه مع نهجها نهجا وصفیّا- تحلیلیّا متابعتها واستکناهها واحداً تلو الآخر. تفاصيل المقالة

قلما نجد شاعرا أو کاتبا شیعیا دافع عن النبیّ (صلی الله علیه وآله وسلم) وآل بیته الأبرار إلا ونجد أنواع التهم تخیم علیه. هذا المقال یدرس تناقضات المؤرخین من خلال تعریفهم لدِعْبِل الخُزاعِی (الشهید سنة 246ق) فیحاول الإجابة عن الأسئلة التالیة: 1. هل یمکننا الاعتماد علی أقوال بعض المؤرخین للتعریف بشخصیة دعبل الخزاعی رغم تناقضاتهم؟ 2. هل للتعصب دور فی آرائهم وأقوالهم؟ 3. هل هناک أقوال أخری وردت فی کتبهم تنفی مزاعمهم فیما زعموا؟ یحاول الباحث عرض التُّهم التی ألصِقَت بشاعرنا ثم الإجابة عنها مستخدما نفس الکلمات الواردة فی أقوال هؤلاء المؤرخین ویظلُّ القصد من ذلک هو إلقاء المزید من الضوء علی تلک التهم والمقارنة بین أقوالهم لیتبین للقارئ نیاتهم حتی یصل إلى الاستنتاج المنطقی. وللبحث فرضیات نحاول إثباتها وهی: 1. أقوال وآراء هؤلاء المؤرخین للتعریف بشخصیة شاعرنا نابع عن حقد دفین. 2. إنهم اضطرّوا لخلق التُّهم لإبعاد الناس عن الشیعة وشعرائهم. 3. توجیه هذه التهم لم یکن إلا بأمر من سلاطین الجور. تفاصيل المقالة

انعکست ظاهرة التشاؤم بالغراب منذ مئات السنین فی کل من الأدبین: الفارسی والعربی. فکل شاعر فارسی أو عربی تکلَّمَ عن الغراب، احتج بأنه سبب للبین والخراب والدمار والهلاک. لاشک أن دوافع التشاؤم بالغراب متعددة بتعدد القومیات والدول. هذا المقال یذکر أهم دوافع التشاؤم بالغراب فی کل من الأدبین: الفارسی والعربی، وفق العناوین التالیة: 1. الخرافة والتقالید الشعبیة. 2. کراهیة الناس من اللون الأسود. 3. القصص الشعریة. 4. الأمثال السائرة. 5. الأحادیث المنسوبة إلی النبی (ص). 6. استخدام الغراب فی الفنون الشعریة. 7. الاشتقاق اللغوی للفظة الغراب. 8. تقلید الآباء. 9. الاعتماد علی تفاسیر الأحلام. 10. الانطباعات الخاطئة عن سفر التکوین فی التوراة. فالمقال یسعی لیجیب عن الأسئلة التالیة: 1. ما هی أسباب التشاؤم بالغراب وظهور الخرافة حوله فی الأدبینالفارسی والعربی؟ 2. هل التشاؤم بالغراب له صبغة دینیة أم لا؟ 3. وهل للتشاؤم حقیقة، أم أنه مجرد کلمات لها انبعاثات نفسیة؟ 4. لماذا بعث الله سبحانه وتعالى غراباً لیعلم بنی أدم دفن موتاهم ولم یبعث طائرا آخر لیکون المعلم الأول للأنسان؟ تفاصيل المقالة

هدف: این مقاله، در تلاش است تا رمان «حبیبی داعشی» از هاجر عبدالصمد را مورد تحلیل و بررسی قرار داده ،  قلمرو واقعیت و زندگی اجتماعی را بکاود. هاجر عبدالصمد نویسنده مصری است که تا قبل از «حبیبی داعشی»  رمان دیگری نداشت و ابتدا با انتشار نسخه الکترونیکی این رمان پا به عرصه ادبیات نهاده است؛ رمانی واقع گرا، با بیانی ساده و بدون کلمات پرطمطراق. نویسنده تلاش نموده است تا از پدیده جدیدی به نام داعش در قالب رمان پرده بردارد و به نقد زشتی‌ها و فروکاهی‌های جامعه در خصوص قشر زنان و البته در رویارویی با داعش، زبان بگشاید و آنها را در قاب رئالیسم عرضه کند. شخصیتی که از هر یک از آنها به نمایش گذاشته شده این است که هرکدام علاوه بر ویژگی‌های فردی خاص، نماینده طبقه خود نیز هستند و آنان همواره در حال تغییرند و ایستا نیستند. این مقاله می‌خواهد آسیب‌پذیری آنها را در جدال با داعش و با بهره‌گیری از دیدگاه‌های رئالیستی به تصویر بکشد. روش‌ها: با روش توصیفی_تحلیلی به بررسی مؤلفه‌های مهم شخصیت زنان در این رمان پرداخته شده و هدف این است تا زمینه‌ای برای شناخت هرچه بیشتر نویسنده و بررسی سنجش شخصیت‌ها و ارزیابی رمان و آثار رئالیستی با موضوع داعش که نوظهور است، فراهم شود؛ بنابراین، این مهم را اساس قرار داده و به بررسی شخصیت زنان در این رمان بر اساس مؤلفه‌های رئالیستی لوکاچ پرداخته‌ایم. یافته‌ها: در این پژوهش نشان داده شده که زنان از هر طبقه و قشری که باشند در معرض تهاجم و خشونت هستند و جهل و ناآگاهی زندگی انسان را به ورطه نابودی می‌کشاند. این پژوهش بررسی شیوه پرداخت شخصیت‌ها در رمان حبیبی داعشی بر مبنای رئالیسم لوکاچ و تعاریف ارائه شده از شخصیت رئال در دیدگاه او را در کانون توجه قرار داده‌است. یافته‌ها نشان داد که این داستان کاملا منطبق با رئالیسم است و شخصیت‌ها در آن هرکدام وجوهی از واقع‌گرایی را از خود به نمایش گذارده‌اند. تفاصيل المقالة