-
مقاله
1 - بنمایههای پایداری، از مشروطه تا انقلاب اسلامی با تکیه بر اشعار فرخی یزدی و بهجتیمطالعات ادبیات تطبیقی , شماره 2 , سال 15 , تابستان 1400ادبیات پایداری، فریادِ رسای ملتهای مظلوم در برابر استعمار و حاکمان ظالم است. این نوع شعر هرچند در ادبیّات فارسی سابقه هزارساله دارد؛ ولی سرایش آن از زمان مشروطه به طور جدّی و هدفمند آغاز شد. شاعرانی چون فرخی در عصر مشروطیت و بهجتی در عصر انقلاب اسلامی از طلایه داران ا چکیده کاملادبیات پایداری، فریادِ رسای ملتهای مظلوم در برابر استعمار و حاکمان ظالم است. این نوع شعر هرچند در ادبیّات فارسی سابقه هزارساله دارد؛ ولی سرایش آن از زمان مشروطه به طور جدّی و هدفمند آغاز شد. شاعرانی چون فرخی در عصر مشروطیت و بهجتی در عصر انقلاب اسلامی از طلایه داران این عرصه بودند. با بررسی اجمالی سروده های شاعران مورد نظر می توان دریافت که این دو نسل از شاعران انقلابی از حیث اندیشه های سیاسی و اجتماعی نقاط اشتراک زیادی با هم دارند و مضامین ادبیات پایداری در سروده های آنها به وضوح مشاهده می شود. بنابراین، تحقیق در مضامین شعر این دو شاعر اهمیت دارد و بسیار ضروری می نماید. در این پژوهش تلاش شده است با روش توصیفی- تحلیلی، جلوه های پایداری را در اشعار این دو شاعر بررسی و به این سؤالات پاسخ داده شود؛ در حوزه مقاومت و پایداری چه مضامین و مؤلفههای مشترکی در اشعار فرخی و بهجتی میتوان مشاهده کرد؟ ویژگی های شعری این دو شاعر در حوزه پایداری چیست؟ پرونده مقاله -
مقاله
2 - جلوه های فروغمند مزدیسنایی و بازتاب آن در مثنوی مولویتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , شماره 2 , سال 12 , تابستان 1399اندیشههای ایران باستان و مزدیسنا، بهویژه فلسفۀ خسروانی در آثار ادبی و عرفانی پس از اسلام بیش و کم تأثیر گذاشته است. این مقاله با هدف بررسی گستردگی حکمت و فلسفة نور در ایران باستان و خدامحوری در آتش (نور)، فره و امشاسپندان از نگاه متون مزدیسنایی و بازتاب آن در اندیشه چکیده کاملاندیشههای ایران باستان و مزدیسنا، بهویژه فلسفۀ خسروانی در آثار ادبی و عرفانی پس از اسلام بیش و کم تأثیر گذاشته است. این مقاله با هدف بررسی گستردگی حکمت و فلسفة نور در ایران باستان و خدامحوری در آتش (نور)، فره و امشاسپندان از نگاه متون مزدیسنایی و بازتاب آن در اندیشه ی مولوی بر پایه ی مثنوی معنوی به نگارش در آمده است. از اینرو، به شیوۀ توصیفی، تحلیلی، اسنادی و ارزیابی کمّی کوشش شده، برجستهترین جلوههای فروغمند اهورامزدا در یسنا و ردّپای آن در مثنوی مولوی جستجو و معرفی شود. آتش، فره و امشاسپند، به عنوان سه فروغ و صفت نورانی اهورامزدا جایگاه مقدسی در باور ایرانیان کهن و زرتشتیان امروز دارد. این جلوهها بهویژه عنصر آتش و نور در دیدگاه زرتشتیان و متون مزدیسنایی و نیز در دیدگاه مثنوی معنوی مولوی، همه به سرچشمة نور الهی پیوند پیدا میکند. فروغ یا نور آتش با پرتوهای بالاروندهاش نماد تجلّی خداوند به شمار میآید؛ نیز امشاسپندان با نور و صفات نورانی خداوند ارتباط دارد و خویشکاری آیینی و اجتماعی آن برکشیدگی جایگاه انسان از دنیای مادی و فرودینه به جهان مینویی و آرامش راستین است. مولانا در جای جای مثنوی از اندیشهها و مؤلفههای عرفانی ِآیین زرتشتی تنها برای تمثیل و بیان و شرح اندیشههای عرفانی خود بهره گرفته است. پرونده مقاله -
مقاله
3 - تحلیل گفتمان عرفانی سلوک مرید در مثنوی براساس الگوی فرکلافعرفان اسلامی , شماره 2 , سال 18 , تابستان 1400تحلیل گفتمان انتقادی شاخه ای از علم زبان شناسی است که به بررسی رابطۀ متن و نحوۀ تولید ایدئولوژی می پردازد. نورمن فرکلاف در الگوی پیشنهادی خود برای تحلیل متن، سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین را درنظر می گیرد. مقالۀ حاضر با روش توصیفی-تحلیلی سعی دارد به بررسی دیدگاه مولوی درب چکیده کاملتحلیل گفتمان انتقادی شاخه ای از علم زبان شناسی است که به بررسی رابطۀ متن و نحوۀ تولید ایدئولوژی می پردازد. نورمن فرکلاف در الگوی پیشنهادی خود برای تحلیل متن، سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین را درنظر می گیرد. مقالۀ حاضر با روش توصیفی-تحلیلی سعی دارد به بررسی دیدگاه مولوی دربارۀ مراحل سیر و سلوک عرفانی بپردازد. این پژوهش در سطح توصیف، کاربرد واژگان هسته ای و روابط معنایی واژگانی و فرآیندها را در مثنوی بررسی کرد. در سطح تفسیر گفتمان های ترک تعلقات، برتری کشف و شهود، انکار عقل جزوی، تدریجی بودن سیر و سلوک و لزوم متابعت از پیر به عنوان گفتمان های غالب مشخص شد. در سطح تبیین نیز این نتیجه به دست آمد که مولوی گفتمان های مسلط عصر خود را در این باره باز تولید کرده و دیدگاه وی در این زمینه با ایدئولوژی غالب روزگار خود همسو است. پرونده مقاله -
مقاله
4 - نقش صفت به عنوان یک هنرسازه در زیبایی شناسی شعرنوزیباییشناسی ادبی , شماره 4 , سال 11 , پاییز 1399< p>شعر در پی رسیدن به زیباترین نوع سخن است و شاعر از تمام ظرفیتهای زبانی و موسیقیایی و بلاغی بهره میبرد تا سخن خود را از منظر زیباییشناسی به اوج برساند. زیباییشناسی شعر در دو ساحت بیرونی، شامل زبان، موسیقی، تخیل و ساحت درونی شامل محتوا ، عاطفه و اندیشه بررسی چکیده کامل< p>شعر در پی رسیدن به زیباترین نوع سخن است و شاعر از تمام ظرفیتهای زبانی و موسیقیایی و بلاغی بهره میبرد تا سخن خود را از منظر زیباییشناسی به اوج برساند. زیباییشناسی شعر در دو ساحت بیرونی، شامل زبان، موسیقی، تخیل و ساحت درونی شامل محتوا ، عاطفه و اندیشه بررسی میشود. در این میان نقش هر یک از عناصر متن در زیبایی شناسی اثر میتواند مورد توجه قرار گیرد چرا که در یک متن، تمامی اجزا و بخشها و عناصر مختلف آن در خلق زیبایی اثر نقش آفرینند. صفتها نیز در شعر علاوه بر نقش دستوری و نحوی خود، بار عاطفی و گفتمانی و بلاغی را در جهت زیبایی اثر به دوش می-کشند پس می توان به صفتها در یک قطعه ادبی و شعر، با توجه به نقشی که ایفا میکنند، نام هنرسازه را نهاد که به تمام عناصر شعری که در جمالشناسی متن موثرند اطلاق میشود. روش این پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی است که مطالب آن از طریق کتابخانهای جمعآوری شده است. نتایچ این تحقیق نشان می دهد خلاقیت شاعر در کاربرد صفت علاوه بر ایجاد موسیقی معنوی در شعر نو، می تواند تأثیر فراوانی در ایجاد فضای احساسی و عاطفی شعر نیز داشته باشد. همچنین با توجه به بسامد بالای میزان بهره گیری شاعران از صفت در شعر نو برای تقویت موسیقی درونی و معنوی، در کنار استفاده ایشان از شگرد ترکیبسازی و خلق صفتهای مرکب ؛ بر طراوت و پویایی زبان شعری آنها در مقایسه با شعر سنتی افزوده شده است. پرونده مقاله -
مقاله
5 - نظریه روانشناختی هوش هیجانی و مهارت طنز و شوخطبعی در بوستانزبان و ادب فارسی واحد سنندج , شماره 1 , سال 12 , بهار 1399نوشتن مقالات علمی و طرح مباحث میانرشتهای در رابطه با آنها، از علائق پژوهشگران در سالهای اخیر است. یکی از این مباحث، انعکاس علم روانشناسی در آثار ادبی و انطباق آن با تئوریهای نوین روانشناسی میباشد. در این مقاله، هوش هیجانی و مهارت طنز و شوخطبعی در بوستان، بررسی و چکیده کاملنوشتن مقالات علمی و طرح مباحث میانرشتهای در رابطه با آنها، از علائق پژوهشگران در سالهای اخیر است. یکی از این مباحث، انعکاس علم روانشناسی در آثار ادبی و انطباق آن با تئوریهای نوین روانشناسی میباشد. در این مقاله، هوش هیجانی و مهارت طنز و شوخطبعی در بوستان، بررسی و با علم امروزی روانشناسی تطبیق داده شده است. در بوستان، سعدی روند زندگی را به سمت تکامل اخلاقی و انسانی دنبال میکند و از قالب حکایت برای بیان بهترین روشهای زندگی بهره میگیرد و با استفاده از سبک تصویرپردازی، سعی دارد برای بهبود روابط و رفتارهای انسانی، راهکارهایی را ارائه کند. هدف سعدی در بوستان، آموزش بهتر زیستن به تمام افراد جامعه، در هر سن ، مقام و با هر طبقۀ اجتماعی ، برای دستیابی به شادکامی و زندگی سالم است. روشهایی که امروزه با گذشت قریب به هشتصد سال از تألیف بوستان، با اصطلاح هوش هیجانی(Emotional Intelligence)شناخته شده است؛ روشهایی شامل مهارتهای کنارآمدن با پیچیدگیهای اجتماعی و تصمیمگیریهای شخصی که به نتیجة مثبت میانجامد و وضعیت مطلوب را به وجود میآورد. این پژوهش بیان میکند که سعدی از این مهارت آگاهی داشته و آنها را با تصویرپردازی عاطفی به مخاطب خود ارائه کرده که امروزه با نظریهها و مهارتهای ارائه شده از جانب روان شناسان عصر حاضر مطابقت دارد. پرونده مقاله -
مقاله
6 - بررسی ویژگیهای محتوایی مکتب رمانتیسم فردی در سرودههای لایق شیرعلیجستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی) , شماره 28 , سال 8 , تابستان 1403مکتب ادبی رمانتیسم، یکی از اولین مکتبهای ادبی تأثیرگذار اروپایی بر هنر و ادبیّات معاصر فارسی اسـت. متناسب بودن این مکتب ادبی با روح و روان شاعران و نویسندگان ایرانی، میـل نوگرایی و نوخـواهی و وضعیت سیاسی و اجتماعی ایران بعد از انقلاب مشروطیت از عوامـل مـؤثر و مهم در گ چکیده کاملمکتب ادبی رمانتیسم، یکی از اولین مکتبهای ادبی تأثیرگذار اروپایی بر هنر و ادبیّات معاصر فارسی اسـت. متناسب بودن این مکتب ادبی با روح و روان شاعران و نویسندگان ایرانی، میـل نوگرایی و نوخـواهی و وضعیت سیاسی و اجتماعی ایران بعد از انقلاب مشروطیت از عوامـل مـؤثر و مهم در گسترش نگرش رمانتیک در ادبیّات فارسی معاصر است. به خاطر گسترش روابط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شرق و غرب، در پایان قرن نوزدهم میلادی، ابتدا زبان و ادبیّات عرب را تحت تأثیر خود قرار داد و سپس پس از انقلاب مشروطیّت، در قرن بیستم در شاخهای از ادبیّات فارسی ایران، تاجیکستان و افغانستان، تأثیرات فراوانی از خود برجای گذاشت و اشعاری با ویژگیهای سبک رمانتیسم اروپایی به وجود آورد.لایق شیرعلی از شاعران فارسیزبان تاجیکستان در طول دورۀ شاعری خود بهنوعی تحت تأثیر این مکتب قرار گرفت و شعر فارسى تاجیکستان را به رمانتیسم اروپایى در دورۀ رواج آن نزدیک کرد. نگارنده در این پژوهش درصدد آن است تا به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و بر اساس مؤلفههای رمانتیسمی، انواع رمانتیسم فردی را در اشعار این شاعر تاجیکی بررسی نماید. نتایج پژوهش بیانگر آن است که در سرودههای لایق شیرعلی ، مؤلفههای مکتب رمانتیسم فردی به چشم میخورد و لایق با سرایش اشعار میهنی، در ایجاد روحیۀ میهندوستی و اتّحاد ملی و آرمانخواهی، به انسانیّت و نوعدوستی توجّه بسیاری داشته و موضوعاتی مانند طبیعتگرایی، درونگرایی و تنهایی، اندوه و حسرت، نوستالژی و امید و ناامیدی را در شعر خود بهکاربرده است. پرونده مقاله -
مقاله
7 - بررسی ویژگیهای محتوایی مکتب رمانتیسم فردی در سرودههای واصف باختریجستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی) , شماره 24 , سال 7 , تابستان 1402رمانتیسم، مکتب ادبی، هنری و فلسفی است که در اواخر قرن هجدهم میلادی و اوایل قرن نوزدهم در حوزۀ ادبیّات، در غرب به وجود آمد؛ سپس سایر جوامع را تحت تأثیر خود قرار داد و آثار تأثیرگذار و ارزندهای در حوزۀ نثر و نظم به وجود آورد. مهمترین ویژگیهای این مکتب، بهرهگیری از مکا چکیده کاملرمانتیسم، مکتب ادبی، هنری و فلسفی است که در اواخر قرن هجدهم میلادی و اوایل قرن نوزدهم در حوزۀ ادبیّات، در غرب به وجود آمد؛ سپس سایر جوامع را تحت تأثیر خود قرار داد و آثار تأثیرگذار و ارزندهای در حوزۀ نثر و نظم به وجود آورد. مهمترین ویژگیهای این مکتب، بهرهگیری از مکان های دور افتاده و ناشناخته، تصویر موقعیّتهای اسرارآمیز، بازتاب اندوه و افسردگی درونی نویسنده، بیان احساسات و عواطف فردی، عدم توجّه به عقلانیّت و استفاده از نیروی تخیّل است. بسیاری از شاعران در دورۀ معاصر از مکتب رمانتیسم به گونههای مختلف، تأثیر پذیرفتند. واصف باختری یکی از شعرای معاصر افغانی است که میتوان او را بهعنوان سمبل شعر معاصر افغانستان بهحساب آورد. واصف با احاطۀ بینظیر بر ادبیّات کهن فارسی و تسلّط بر ادبیّات فارسی معاصر و شعر نو، دارای جایگاهی دستنیافتنی در شعر معاصر افغانستان است. این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با ابزار کتابخانهای، درصدد آن است تا میزان بهرهگیری واصف از مکتب رمانتیسم فردی را شرح و تبیین کند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که میتوان در سرودههای واصف، مؤلفههای مکتب رمانتیسم فردی را مشاهده نمود. از بین ویژگیهای متعدد رمانتیسم فردی، واصف بیشتر به طبیعتگرایی گرایش داشته است. پس از آن، بنمایه های تغزلی همچون عشق، تخیّل و تصویر، نوستالژی، غم و اندوه، تنهایی و یأس و ناامیدی، نمود آشکارتری دارد. پرونده مقاله -
مقاله
8 - بررسی سبک شناختی آثار عرفان نظرآهاریجستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی) , شماره 5 , سال 2 , زمستان 1397به گواه تاریخ، آشنایی با عرفان و اخلاق در بهبود روابط انسان با خدا و اعضای جامعه بسیار نقشآفرین و تأثیرگذار است. حتّی اخلاق فردی و اجتماعی نیز تحت تأثیر عمیق و گستردهی عرفان و بهخصوص عرفان اسلامی است. در عصر کنونی، نویسندگان زیادی در تلاشند تا با آموزههای عرفانی بر چکیده کاملبه گواه تاریخ، آشنایی با عرفان و اخلاق در بهبود روابط انسان با خدا و اعضای جامعه بسیار نقشآفرین و تأثیرگذار است. حتّی اخلاق فردی و اجتماعی نیز تحت تأثیر عمیق و گستردهی عرفان و بهخصوص عرفان اسلامی است. در عصر کنونی، نویسندگان زیادی در تلاشند تا با آموزههای عرفانی بر قشر آیندهساز؛ یعنی کودک و نوجوان، تأثیرگذار باشند و به نحوی ارتباط آنها را با اینگونه مفاهیم ناب، محکمتر سازند.عرفان نظر آهاری از موفّقترین نویسندگان معاصر است که با وجود حجم کم آثارش بهخوبی توانسته این خلأ را پر کند و مفاهیم عمیق عرفانی را در قالب ادبیّات کودک و نوجوان بگنجاند. این نویسندهی معاصر با استفاده از تعابیر ساده و روزمره و بدون وارد شدن به دنیای پیچیدهی الفاظ و تعابیر عرفانی، سعی داشته مفاهیم مرتبط با خداشناسی را با زبانی ساده تر برای کودک و نوجوان بازگو نماید. نگارنده در این پژوهش ضمن معرّفی شیوههای منحصر به فرد نویسنده در تبیین آموزههای عرفانی برای نسل جدید، به ارائهی نمونههایی از این هنرنمایی میپردازد. به نظر میرسد با توجّه به خلّاقیّتی که نویسنده از آن برخوردار بوده، بهخوبی توانسته زمینهی لازم را برای آشنایی نسل کودک و نوجوان با پروردگار هستی فراهم و در این مسیر مقدّس توفیقاتی را کسب کند. پرونده مقاله -
مقاله
9 - بررسی سبک شناسانۀ منظومههای عاشقانۀ بلوچیجستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی) , شماره 2 , سال 4 , تابستان 1399شعر غنایی از مهمترین انواع ادبی در تاریخ نقد ادبی است. در تاریخ ادبیّات هر سرزمینی، اشعاری وجود دارد که به همراه موسیقی و یا برای همراهی با آن سروده میشده و از سوی دیگر، اشعاری ساده، عاطفی و موسیقایی وجود دارد که از دل جامعۀ عوام به وجود آمده و منشأ اشعار غنایی رسمی ش چکیده کاملشعر غنایی از مهمترین انواع ادبی در تاریخ نقد ادبی است. در تاریخ ادبیّات هر سرزمینی، اشعاری وجود دارد که به همراه موسیقی و یا برای همراهی با آن سروده میشده و از سوی دیگر، اشعاری ساده، عاطفی و موسیقایی وجود دارد که از دل جامعۀ عوام به وجود آمده و منشأ اشعار غنایی رسمی شده است. محققان ایرانی تحت تأثیر تعریف رمانتیک شعر غنایی، اغلب این نوع شعر را اشعاری دانستهاند که بیانگر احساسات و عواطف شخصی است و من شخصی گوینده را بازگو میکند. در شعر غنایی، مضامین عاشقانه با پوششی از آرایهها و بر مبنای احساس فردی شاعر مطرح میشود. تصاویر شعری، حاصل پیوند تجربههای عاطفی شاعر با پدیدهها و وقایع پیرامون او است. در اینگونۀ ادبی، ساختار تصاویر شعری به طور ویژهای با تعریف تصویر در زبان ادبی قرابت دارد. این پژوهش کوشیده است تا به شیوۀ توصیفی – تحلیلی، جلوه های اصیل ادبیّات غنایی را در منظومههای عاشقانۀ بلوچی بازگو کند. شعر کهن بلوچی بیشتر روایی است و آثار بهجا مانده از آن، داستانهای حماسی و عاشقانه یا رخدادهای مهم تاریخی است که شاعران آنها را در منظومههای کوتاه و نیمه بلند سرودهاند. پرونده مقاله -
مقاله
10 - اندیشههای رمانتیکی ژاله قائممقامی با تکیه بر مباحث اسطورهایجستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی) , شماره 4 , سال 3 , پاییز 1398نقش سازندۀ اساطیر در شکل گیری بنیادهای فکری جوامع بشری و نیز ضرورت تعمق انسان در هریک از جلوههای آن در طول زندگی بهویژه عصر معاصر بر همگان مبرهن و روشن است. اگرچه عصر حاضر بهظاهر عاری از اسطورههاست، آنها در ذهن انسان امروزی نیز جایگاه خود را یافتهاند. شاعران در طر چکیده کاملنقش سازندۀ اساطیر در شکل گیری بنیادهای فکری جوامع بشری و نیز ضرورت تعمق انسان در هریک از جلوههای آن در طول زندگی بهویژه عصر معاصر بر همگان مبرهن و روشن است. اگرچه عصر حاضر بهظاهر عاری از اسطورههاست، آنها در ذهن انسان امروزی نیز جایگاه خود را یافتهاند. شاعران در طرح و برجستهسازی اسطورهها، نقش پررنگتری نسبت به سایرین دارند. اسطوره و اسطورهسازی در شعر رمانتیک، جایگاه خاصی دارد، از میان مکاتب ادبی، مکتب رمانتیسیسم، اهمّیّت بیشتری به اسطورهها می دهد. تأثیر نگاه رمانتیک بر نوع و میزان توجه شاعران معاصر به اسطوره و چگونگی بهرهگیری آنها از روایتهای اسطورهای، از مسائل مهمی است که باید دربارة آن پژوهش شود. هدف این پژوهش تبیین نحوۀ بهکارگیری مبتکرانۀ اسطوره و اسطوره پردازی، بر محور اندیشۀ رمانتیک در شعر ژاله قائممقامی به روش توصیفی- تحلیلی است و نشان میدهد، کاربرد اسطورهها در شعر ژاله براساس مبانی نظری مکتب رمانتیسـم، قابل توجیه است. نتیجۀ پژوهش ناظر بر این است که ژاله، شاعر رمانتیک معاصر، در اشعارش بهرۀ زیادی از گونههای اسطورهای برده است؛ چنانکه اسطورهها به سه شکل بازآفرینی تغییر و تکرار، در اشعار وی نمود یافته است. پرونده مقاله -
مقاله
11 - بررسی نشانههای تأثیر کلام اشاعره و معتزله در حدیقه سناییجستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی) , شماره 4 , سال 5 , پاییز 1400سنایی غزنویی به عنوان یکی از برجستهترین شاعران کلاسیک ایران، با حدیقهالحقیقه بسیاری از آموزههای اعتقادی و اخلاقی اسلامی را وارد شعر فارسی نمود. بیشتر این آموزهها متأثر از فضای کلامی و اخلاقی عصر سنایی میباشد. عصری که نحلههای کلامی و اخلاقی فراوانی در آن رواج داشتن چکیده کاملسنایی غزنویی به عنوان یکی از برجستهترین شاعران کلاسیک ایران، با حدیقهالحقیقه بسیاری از آموزههای اعتقادی و اخلاقی اسلامی را وارد شعر فارسی نمود. بیشتر این آموزهها متأثر از فضای کلامی و اخلاقی عصر سنایی میباشد. عصری که نحلههای کلامی و اخلاقی فراوانی در آن رواج داشتند. در این میان، مثنوی حدیقهالحقیقه، از جمله مهمترین آثار سنایی، جلوهگاه تأثیرات کلامی و اعتقادی متعددی در بطن خویش میباشد. حدیقهالحقیقه اثری میباشد که هم متأثر از مبانی کلامی-استدلالی معتزله است و هم متأثر از مبانی کلامی–نقلی اشعریون. این اثر از یک سو، در مسائل کلامی چون رؤیت الهی، به دیدگاههای معتزله نزدیک میباشد و در مسأله حدوث و قدم کلام الهی به اشاعره. اگر چه سناییپژوهان، وی را عمدتاً اشعریمسلک دانستهاند، اما نمیتوان در باورداشت سنایی به حب اهل بیت (ع)، توحید و امامت و آموزههای اخلاقی شیعیمسلکانه او، شک کرد. باری در تحقیق حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، تلاش شده تا تاثیرات کلامی دو فرق مهم جهان اسلام یعنی معتزله عقلاندیش و اشعریون نقلاندیش بر حدیقهالحقیقه سنایی مطالعه شود. عمدۀ تمرکز تحقیق بر تأثیرات موضوعات کلامی و اخلاقی چون حدوث و قدم کلام الهی، رویت الهی، امامت، امر شر، حسن و قبح امور و ... در حدیقهالحقیقه سنایی است پرونده مقاله -
مقاله
12 - بررسی مبانی انسانشناختیِ معنای تنهایی از نظر سیمین بهبهانی و اروین یالومجستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی) , شماره 25 , سال 7 , پاییز 1402اگزیستانسیالیسم، فلسفۀ نو پا است که از اواخر قرن نوزدهم به وجود آمد و یالوم، معنادرمان این مکتب است. موضوع تنهایی یکی از مبانی انسانشناختی یالوم در خصوص معنای زندگی است. تنهایی از مضامینی است که انسان در طول تاریخ با آن مواجه بوده و در حوزه های گوناگونی همچون عرفان و ت چکیده کاملاگزیستانسیالیسم، فلسفۀ نو پا است که از اواخر قرن نوزدهم به وجود آمد و یالوم، معنادرمان این مکتب است. موضوع تنهایی یکی از مبانی انسانشناختی یالوم در خصوص معنای زندگی است. تنهایی از مضامینی است که انسان در طول تاریخ با آن مواجه بوده و در حوزه های گوناگونی همچون عرفان و تصوّف، روانشناسی، فلسفه و عشق، دارای معنی و مفهوم است. به نظر یالوم، چهار اضطراب آزادی، تنهایی، مرگ و بیمعنایی، در حقیقت هستی و وجود انسان ریشه دارد. یالوم معتقد است، انسان برای رهایی از این چهار نگرانی، باید به ابداع معنا بپردازد و به حقیقت زندگی که در واقع خدمت به خلق، آفرینش و خودشکوفایی است، پی ببرد. همچنین در شعر سیمین، تنهایی یکی از نمودهای پر رنگ است که بر فضای غزل های او حاکم شده است. سیمین و یالوم هر دو در آثار و نوشتههای خود، معتقد بهتنهایی بنیادین هستند و درصدد رفع اینگونه تنهایی بوده و هرکدام راهکارهای خاصی را ارائه نمودهاند. نویسنده در این پژوهش، درصدد آن است تا به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانهای به بررسی و مقایسۀ مبانی انسانشناختی معنای تنهایی از نظر سیمین بهبهانی و اروین یالوم بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که آیا مضمون تنهایی در شعر سیمین با تنهایی بنیادین یالوم یکسان است؟ و راهکار این دو برای رفع تنهایی و رهایی از اضطراب و دلواپسی در زندگی چیست؟ پرونده مقاله -
مقاله
13 - تحلیل ساختاری داستان عاشقانۀ وامق و عذرا بر اساس الگوی روایی تودوروفجستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی) , شماره 1 , سال 5 , بهار 1400شاعران و نویسندگان کهن همواره از حکایت برای گسترش اندیشههای خود استفاده میکردند. عنصری بلخی شاعر قرن چهارم هجری، داستان عاشقانۀ وامق و عذرا را به شعر درآورده است. در این مقاله، برای دریافت شیوۀ شاعری عنصری در وامق و عذرا و تحلیل این حکایت، از روش ساختارگرایی تودوروف ب چکیده کاملشاعران و نویسندگان کهن همواره از حکایت برای گسترش اندیشههای خود استفاده میکردند. عنصری بلخی شاعر قرن چهارم هجری، داستان عاشقانۀ وامق و عذرا را به شعر درآورده است. در این مقاله، برای دریافت شیوۀ شاعری عنصری در وامق و عذرا و تحلیل این حکایت، از روش ساختارگرایی تودوروف بهره برده شده است. یکی از عمدهترین اجزای نقد یک داستان در الگوی روایتی تودوروف، پیرفتهای آن و یکی از کارکردیترین عوامل مؤثّرْ انسجام نظاممندی این شبکه است. مسئلة بنیادی این پژوهش بررسی و تحلیل میزان و چگونگی کاربست عنصر پیرفت در ساختار این حکایت است. در این راستا بازشناسی اجمالی الگوی روایتی تودوروف با تکیه بر شناخت پیرفت و همچنین تحلیل و بررسی این عنصر مؤثّر در طرح منظومۀ وامق و عذرا بدنة اصلی مقاله را تشکیل میدهد. روش کار در این پژوهش خوانش این حکایت و تحلیل ساختاری طرح آنها بر مبنای الگوی یادشده است. نتایج کلی بهدستآمده نشان میدهند بر مبنای کنشها، گزارهها و خطّ سیر منطقی حوادث، پیرنگ و شبکة پیرفتها در این حکایت بهطور ساده و متناسب با شخصیت حکایات طراحی شده است و با توجه به ساختار سادۀ این روایت قدیمی، میتوان چنین تعریف ثابتی را برای گونۀ کلاسیک برشمرد که گزاره های تکراری در آن زیاد است، بسیار کم پیش میآید که در پی رفت هایش ساختارشکنی رخ دهد و علیتِ متن آن به سوی روایات اسطورهای (علیت آشکار) گرایش دارد. پرونده مقاله -
مقاله
14 - بررسی شکوائیهها در دیوان ابوالقاسم لاهوتیمطالعات زبان و ادبیات غنایی , شماره 1 , سال 10 , بهار 1399شکوائیه یا بثّالشکوی یکی از موضوعات شعر غنایی فارسی است که در قالبهای کوتاه، متوسط و بلند بهویژه در قالبهای قصیده و غزل سروده میشود. شاعران زیادی به این نوع ادبی روی آوردند و از درد و رنج شخصی یا اجتماع سخنسرایی کردند. ابوالقاسم لاهوتی از شاعران ادبیات سیاسی و کار چکیده کاملشکوائیه یا بثّالشکوی یکی از موضوعات شعر غنایی فارسی است که در قالبهای کوتاه، متوسط و بلند بهویژه در قالبهای قصیده و غزل سروده میشود. شاعران زیادی به این نوع ادبی روی آوردند و از درد و رنج شخصی یا اجتماع سخنسرایی کردند. ابوالقاسم لاهوتی از شاعران ادبیات سیاسی و کارگری و معترض در دورۀ مشروطیت به شمار میرود که با جهانبینی خاص خود از این شیوۀ شاعری برای حمایت از طبقات فرودست جامعه و نیز انتقاد علیه حاکمان مستبد و بیکفایت بهره برده است. ازاینرو شکوائیههای لاهوتی هم بازتاب اوضاع و احوال اجتماعی و سیاسی دورۀ مشروطه است و هم بیانگر نگرشهای حزبی و سیاسی وی. در این جستار به شیوۀ توصیفی - تحلیلی و اسنادی و کمّی به بررسی قالبهای شعری، شیوهها و موضوعات مختلف شکوائیههای لاهوتی پرداخته میشود. لاهوتی بر مبنای اندیشهها و هدفهای سوسیالیستی و سیاسی خود، به دفاع از منافع کارگران، کشاورزان، رنجبران و محرومان طبقات گوناگون اجتماع میپردازد و از مستبدان داخلی، استعمارگران خارجی، ستمگران، ثروتمندان، استثمارگران، عوامفریبان، دینفروشان، باورهای خرافی، ناآگاهی عمومی و غیره بهشدت انتقاد میکند. پرونده مقاله -
مقاله
15 - بررسی کهنالگوی زن اغواگر در مثنوی «زهره و منوچهر» ایرجمیرزامطالعات زبان و ادبیات غنایی , شماره 1 , سال 12 , بهار 1401کهنالگوها صورتهایی یکسان و مشترک در ذهن و ضمیر ناخودآگاه افراد بشرند که در هر عصری به شکل باورهای رایج آن دوره خود را نشان میدهند و بازشناسی تحولات و دگرگونیهای آنها میتواند شناخت ما را در مورد جریانهای عمیق فرهنگی، اخلاقی و مذهبی در دورههای تاریخی افزایش دهد. چکیده کاملکهنالگوها صورتهایی یکسان و مشترک در ذهن و ضمیر ناخودآگاه افراد بشرند که در هر عصری به شکل باورهای رایج آن دوره خود را نشان میدهند و بازشناسی تحولات و دگرگونیهای آنها میتواند شناخت ما را در مورد جریانهای عمیق فرهنگی، اخلاقی و مذهبی در دورههای تاریخی افزایش دهد. در این تحقیق کهنالگوی زن اغواگر در ادبیات با مثنوی زهره و منوچهر ایرجمیرزا، تحلیل و مقایسه شده است. شاعران بزرگ به کهنالگویی زن اغواگر در شعر خویش اشاره کردهاند. ایرجمیرزا، در مثنوی زهره و منوچهر، این کهنالگو را دستمایۀ داستان خود قرار داده، زهره را الهۀ عشق نامیده و شخصیتی ویژه به آن بخشیده است. در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی تلاش شده است تا با تعاریفی دقیق و جامع از کهنالگو و صور کهنالگویی، نمودهای کهنالگویی زهره در مثنوی زهره و منوچهر ایرج میرزا بررسی گردد. نتایج پژوهش نشان میدهد که این روایت ایرج میرزا سرگذشتی شبیه به روایتهای شفاهی عامیانه داشته است؛ عناصر گوناگون از اسطورههای مستقل دیگر در روایتی جدید گرد هم میآیند و قصهای نو میآفرینند که گاه ممکن است بنیاد وجودی آن با اساس کهنالگویی پیشین در تعارض باشد. زهره در این سروده دارای وجوهی متناقض و دوگانه است؛ این امر از آنجا سرچشمه میگیرد که آناهیتا ایزدبانوی عشق، آب، پاکی و بیآلایشی، قداست و عصمت است و نقطۀ مقابل عشق پاک و الهی، عشق ناپاک و شهوانی است که در روایتهای سامی و یونانی به زهره، ایشتر و افرودیت نسبت داده شده است، حال این دو ویژگی متناقض به خاطر ماهیت داستانی ایرج میرزا در یک شخصیت جمع شدهاند تا روایت او را جلوهای دیگر ببخشند. پرونده مقاله -
مقاله
16 - تحلیل مضامین آموزشی، تربیتی و عاطفی اشعار کودک ناصر کشاورزپژوهشنامه ادبیات تعلیمی , شماره 4 , سال 14 , پاییز 1401ناصر کشاورز از شاعران نامدار شعر کودک معاصر است. هدف اصلی این پژوهش، تبیین مضامین برجسته و پربسامد در اشعار کودکانة این شاعر است؛ ازاینرو، مهمترین مضمونها، درونمایهها و پیامهای اشعار کودک کشاورز در قالب رویکرد کیفی پژوهش و با استفاده از روش تحلیل مضمون بهشیوۀ توص چکیده کاملناصر کشاورز از شاعران نامدار شعر کودک معاصر است. هدف اصلی این پژوهش، تبیین مضامین برجسته و پربسامد در اشعار کودکانة این شاعر است؛ ازاینرو، مهمترین مضمونها، درونمایهها و پیامهای اشعار کودک کشاورز در قالب رویکرد کیفی پژوهش و با استفاده از روش تحلیل مضمون بهشیوۀ توصیفی و تحلیل استقرایی بررسی و ارزیابی میشود. جامعۀ آماری و محدودۀ پژوهش حاضر اشعار کودک ناصر کشاورز بوده است. از میان کتابهای پرشمار شاعر، یازده شعر برای نمونه انتخاب شد. ملاک تعیین حجم نمونه، رسیدن به اشباع نظری بوده است. تحلیل دادهها با استفاده از کدگذاری استرلینگ (۲۰۰۶) انجام شده است. یافتههای پژوهش بیانگر این است که ناصر کشاورز چهار مضمون سازماندهنده را در اشعار کودک خود مطرح کرده است. این چهار مضمون در مسیر روششناختی پژوهش حاضر و از ترکیب و تلخیض پنجاه و سه مضمون پایه به دست آمد. میتوان گفت کشاورز یکی از شاعران موفق معاصر ایران است که حالت روایی و سیر داستانی را در آثار خود حفظ کرده است. او توانایی خود را در سرودن شعر کودک و در آمیختن زبان کودکانه با دنیای کودکی و عالم تخیل نشان داده است. اصلیترین مضامین اشعار ناصر کشاورز شامل آموزشی و تربیتی، موضوعات لذتبخش و سرگرمکننده، طبیعتگرایی، احساسی و عاطفی است. در این میان، مضمونهای احساسی و عاطفی، مهمترین و برجستهترین مضمون اشعار کودکانة ناصر کشاورز است که بیشتر با عنصر خیال ترکیب شده است. پرونده مقاله -
مقاله
17 - بررسی مؤلفههای روانشناسی شفقت گیلبرت در کتاب بوستان سعدیپژوهشنامه ادبیات تعلیمی , شماره 1 , سال 11 , بهار 1398طرح مباحث میانرشتهای و نوشتن مقالات علمی دربارۀ آنها، از علایق پژوهشگران در سالهای اخیر بوده است. یکی از این مباحث، انعکاس علم روانشناسی در آثار ادبی و انطباق آن با تئوریهای نوین روانشناسی است. در این مقاله، مؤلفههای روانشناسی شفقت گیلبرت با توجه به بوستان بررس چکیده کاملطرح مباحث میانرشتهای و نوشتن مقالات علمی دربارۀ آنها، از علایق پژوهشگران در سالهای اخیر بوده است. یکی از این مباحث، انعکاس علم روانشناسی در آثار ادبی و انطباق آن با تئوریهای نوین روانشناسی است. در این مقاله، مؤلفههای روانشناسی شفقت گیلبرت با توجه به بوستان بررسی شده و با علم امروزی روانشناسی تطبیق داده شدهاند. یکی از مفاهیم اخلاقی و انسانی که در متون ادبی ما و همچنین در علم روانشناسی بدان پرداخته شده، شفقت است. این مقاله به شیوۀ توصیفیتحلیلی به موضوع شفقت در بوستان سعدی بر اساس مؤلفههای روانشناسی گیلبرت پرداخته است. باوجود همپوشانی این واژه با واژههایی مانند مهربانی، دلسوزی، همدردی، همدلی، ترحم و ترس در ادبیات فارسی، مفهوم روانشناختی آن با معنای واژههای یادشده متفاوت است. در ترجمۀ کتابها و نظریههای گیلبرت و نف، شفقت حاوی ویژگیهای دوازدهگانهای است که بر اساس آن انسان مشفق تعریف میشود. با مقایسه و بررسی مؤلفههای روانشناسی شفقت گیلبرت با بوستان سعدی این نتایج حاصل میشود که مفاهیم انسانی مطرحشده توسط سعدی، صدها سال قبل از شکلگیری این مفاهیم در روانشناسی وجود داشته و مورد بحث قرار گرفته است. این مسئله حاکی از غنای فرهنگی و ادبی اندیشمندان پارسیزبان است که متأسفانه در جامعۀ ما مورد غفلت قرار گرفته و در عوض علوم امروزۀ غربی و پیشرفتۀ روانشناسی مؤید این نظریات است. پرونده مقاله -
مقاله
18 - بررسي ويژگي¬هاي محتوايي مکتب رمانتيسم فردی در سرودههای لایق شیرعلیجستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی) , شماره 28 , سال 8 , تابستان 1403مکتب ادبی رمانتیسم، یکی از اولین مکتب¬های ادبی تأثیرگذار اروپایی بر هنر و ادبیّات معاصر فارسی اسـت. متناسببودن این مکتب ادبی با روح و روان شاعران و نویسندگان ایرانی، میـل نوگرایی و نوخـواهی و وضعیّت سیاسی و اجتماعی ایران بعد از انقلاب مشروطیّت از عوامـل مـ چکیده کامل
مکتب ادبی رمانتیسم، یکی از اولین مکتب¬های ادبی تأثیرگذار اروپایی بر هنر و ادبیّات معاصر فارسی اسـت. متناسببودن این مکتب ادبی با روح و روان شاعران و نویسندگان ایرانی، میـل نوگرایی و نوخـواهی و وضعیّت سیاسی و اجتماعی ایران بعد از انقلاب مشروطیّت از عوامـل مـؤثر و مهم در گسترش نگرش رمانتیک در ادبیّات فارسی معاصر است. به خاطر گسترش روابط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شرق و غرب، در پایان قرن نوزدهم میلادي، ابتدا زبان و ادبیّات عرب را تحت تأثیر خود قرار داد و سپس پس از انقلاب مشروطیّت، در قرن بیستم در شاخهای از ادبیّات فارسی ایران، تاجیکستان و افغانستان، تأثیرات فراوانی از خود برجای گذاشت و اشعاری با ویژگیهای سبک رمانتیسم اروپایی به وجود آورد. لایق شیرعلی از شاعران فارسیزبان تاجیکستان در طول دورۀ شاعری خود به نوعی تحت تأثیر این مکتب قرار گرفت و شعر فارسى تاجیکستان را به رمانتیسم اروپایى در دورۀ رواج آن نزدیک کرد. نگارنده در این پژوهش درصدد آن است تا به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و بر اساس مؤلفه¬هاي رمانتیسمی، انواع رمانتیسم فردی را در اشعار این شاعر تاجیکی بررسی نماید. نتایج پژوهش بیانگر آن است که در سرودههای لایق شیرعلی، مؤلفههای مکتب رمانتیسم فردی به چشم میخورد و لایق با سرایش اشعار میهنی، در ایجاد روحیّۀ میهن¬دوستی و اتّحاد ملی و آرمانخواهی، به انسانیّت و نوع-دوستی توجّه بسیاری داشته و موضوعاتی مانند طبیعتگرایی، درونگرایی و تنهایی، اندوه و حسرت، نوستالژی و امید و ناامیدی را در شعر خود بهکاربرده است.
پرونده مقاله